Nhân Sâm Bại Độc Tán – hỗ trợ điều trị Covid 19
Nhận Định Về Covid 19 Theo Y Học Cổ Truyền:
Covid 19 là bệnh mới phát năm 2019, tuy nhiên, theo lịch sử y học cổ truyền và các dịch bệnh đã diễn ra trong lịch sử Y học cổ truyền Trung quốc, dịch bệnh này có một số đặc điểm đã từng được đề cập đến theo các y văn cổ:
Bệnh này thuộc phạm vi “dịch bệnh” “Dịch lệ”, “Ôn dịch”, loại bệnh này không thuộc phạm vi ngoại cảm do khí hậu (Lục dâm: Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa) mà là “Thiên địa có một loại lệ khí”.
Bệnh phát do kết hợp giữa khí hậu với đặc điểm mùa. Khí hậu Vũ hán là lưu vực của vài con sông, khí hậu ẩm ướt vào mùa đông. Đồng thời tết âm lịch 2019 Vũ hán có mưa, kết hợp mùa động không lạnh (mùa đông ấm). Theo “Hoàng Đế nội kinh” cho rằng, đặc điểm vận khí như vậy dễ phát sinh ôn bệnh (bệnh ôn dịch); sau đại hàn tiến vào năm Canh Tử, đại vận thuộc kim vận thái quá, mà sơ khí lại là thái dương hàn thủy cộng thêm quyết âm phong mộc, dễ dẫn đến phong thủy thấm nhập. (Nếu giải thích theo quan điểm hiện đại, những năm mùa đông ấm thì những động vật bị nhiễm bệnh sẽ không vì thời tiết quá lạnh mà chết đi theo quá trình đào thải tự nhiên, nên sẽ là các ký chủ phát tán mầm bệnh).
Quá trình khởi phát bệnh là phong hàn thấp dịch bệnh tập kích bên ngoài, tà khí bên trong bị kẹt lại và hóa nhiệt, biểu hiện bên trong nóng bên ngoài lạnh, bên trong khô bên ngoài thấp. Các triệu chứng chính của dịch bệnh này: sốt là do phong hàn thấp dịch tấn công bên ngoài, dẫn đến nhiệt bị bế bên trong; ho chủ yếu là ho khan, là do khô nóng âm âm bên trong, hỏa thắng khắc kim, phế mất tuyên hạ; một số bệnh nhân xuất hiện triệu chứng tỳ và vị, là do thấp khốn tỳ dương, dẫn đến Tỳ không thăng thanh, Vị không giáng trọc.
Do quá trình diễn tiến bệnh từ từ, thời gian phát bệnh chậm, ảnh hưởng chính khí nên thuộc phạm vi Phục tà.
Bài Thuốc Nhân Sâm Bại Độc Tán Được Ứng Dụng Điều Trị Dịch Bệnh Từ Lâu:
Bài thuốc Nhân sâm bại độc tán có tên đầu tiên là bài Bại độc tán xuất hiện đầu tiên trong cuốn (Thái bình huệ dân Hòa tễ cục phương. Quyển 2, xuất xứ từ năm 1078 của thái y cục nhà Tống) với công dụng trị thương hàn thời khí, sốt cao sợ lạnh, mũi tắc giọng khan, đau đầu, ho, người đau thì có thể trị. Sau đó được gọi là bài Nhân sâm bại độc tán trong cuốn (Tiểu nhi dược chứng trực quyết) để điều trị các bệnh cảm, ho…ở trẻ em. Từ lúc bài thuốc xuất hiện, trong lịch sử y học cổ truyền, đã nhiều lần được ứng dụng để điều trị các dịch bệnh.
Đời Tống, Trần Ngôn trong (Tam nhân cực nhất bệnh chứng phương luận) đề ra Bại độc tán để trị liệu ôn dịch. Thời nhà Minh, y gia Đào Hoa trong (Toàn sinh tập) viết: Vì thời khí mà cảm dịch lệ, không thể trị liệu như thương hàn, cần phải dung thuốc phát tán…phàm là bài thuốc phát tán… tốt nhất là bại độc tán. Thời Minh y gia Trương Cảnh Nhạc trong (Cảnh nhạc toàn thư, quyển 12, hãn tán pháp) viết, phàm là thương hàn ôn dịch, biểu chứng mới cảm, mau chóng phát hãn, không thể để lâu, lâu dễ phát sinh biến chứng…nếu cảm nhiễm tứ thời ôn dịch mà sốt, khan tiếng thì dùng Bại độc tán hay Kinh phòng bại độc tán. Minh đại y gia Cung Đình Hiền trong tác phẩm (Vạn bệnh hồi xuân) có bàn đến dùng Nhân sâm bại độc tán là phương thường dùng để trị tứ thời ôn dịch. Cuối triều Minh, đầu triều Thanh, Dụ Gia Ngôn trong (Ngụ ý thảo) ghi lại Gia tĩnh 38 năm, (1559), khoảng thời gian từ tháng 5 – tháng 9, Giang nam Hoài bắc bị một trận dịch ôn nhiệt, dùng Nhân sâm bại độc tán trị liệu. “Phương này bội Nhân sâm, bỏ Tiền hồ, Độc hoạt, uống có hiệu quả, toàn bộ đều đỡ”. Vạn lịch năm 16 đến năm 17 (1588-1589), bệnh dịch lưu cảm mạnh, dùng bài Nhân sâm bại độc đều còn sống…
Các Nghiên Cứu Và Ứng Dụng Lâm Sàng Hiện Đại Của Bài Thuốc Trên Bệnh Lý Covid:
1. Nghiên cứu tại Trung Quốc:
Nghiên cứu công dụng trên động vật cho thấy bài thuốc có công dụng: tiêu viêm, giảm đau, giải nhiệt, bảo vệ gan. [1]
Ngoại trừ một số bệnh lý được ứng dụng như dị ứng, hen suyễn, tiêu chảy thì một chỉ định thường dùng tại Trung quốc là điều trị Cúm mùa là một dịch bệnh cũng thường xảy ra trên hệ hô hấp và có triệu trứng khá tương tự. [2],[3]
Đối với Covid 19: Tại Trung quốc, khi dịch Covid bùng phát, bài thuốc đã được vận dụng trong các phiên bản hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế Trung quốc. [4],[5]
Tác giả Lưu Nguyên, Lưu Kim Báo, Bàng Vĩ dùng các thuật toán để nghiên cứu Nhân sâm bại độc tán trong điều trị COVID-19 bằng cách thông qua cơ sở dữ liệu TCMSP và cơ sở dữ liệu Batman-TCM, các hợp chất trong các vị thuốc của bài Nhân sâm bại độc tán để tìm kiếm các thành phần và sàng lọc đích tiếp nhận；Cơ sở dữ liệu Uniprot được sử dụng để chuẩn hóa. Kết quả Nhân sâm bại độc tán có 209 thành phần và 145 đích tiếp nhận ứng dụng trong việc điều trị COVID-19. Các đích tiếp nhận chính là AR, ESR1, PTGS2, NOS2 và GSK3B, v.v. Trong số đó, 40 đích tiếp được biểu hiện tương thích với thụ thể men chuyển 2 (ACE2) của coronavirus mới (SARS-CoV-2). Đã thu được 251 hoạt chất liên quan đến COVID-19, 223 quy trình sinh học GO và 82 con đường tín hiệu liên quan v.v. Kết luận： Việc điều trị COV-ID-19 bằng Nhân sâm bại độc tán là kết quả của tương tác đa thành phần, đích tiếp nhận và đa kênh, cung cấp cơ sở lý thuyết nhất định cho ứng dụng lâm sàng của Nhân sâm bại độc tán. [6]
2. Nghiên cứu tại Việt nam:
Công trình nghiên cứu sản phẩm thực phẩm bảo vê sức khỏe viên nang cứng KOVIR có nguồn gốc từ bài thuốc Nhân sâm bại độc tán gồm:
Nghiên cứu độc tính bán trường diễn Bộ môn dược lý Đại học Y Hà nội trên chuột cống trắng cho thấy không gây độc bán trường diễn khi uống viên nang cứng với liều 1,08 viên/kg/ngày và 3,24 viên/kg/ngày liên tục trong 30 ngày. Tất cả các chỉ số theo dõi về tình trạng chung, cân nặng, chức năng tạo máu, chức năng gan, mức độ hủy hoại tế bào gan, chức năng thận và mô bệnh học gan, thận đều nằm trong giá trị bình thường, không có sự khác biệt rõ rệt so với lô chứng.
Nghiên cứu tác dụng kích thích miễn dịch của KOVIR trên chuột nhắt trắng gây suy giảm miễn dịch bằng Cyclophosphamid. Từ tháng 8-9/2021 tại Bộ môn dược lý Đại học Y Hà nội cho kết quả: Có tác dụng kích thích miễn dịch trên mô hình suy giảm miễn dịch bằng Cyclophosphamide ở chuột nhắt trắng với liều 1,44 viên/kg (tương đương liều điều trị trên người là 6 viên/ngày) và liều 2,16 viên/kg (tương đương liều điều trị trên người liều 9 viên/ngày) uống trong 7 ngày đều cho kết quả: tăng rõ rệt trọng lượng lách tương đối, cải thiện rõ tình trạng tổn thương các cơ quan lách, tuyến ức trên hình ảnh giải phẫu bệnh vi thể, xu hướng tăng bạch cầu chung và số lượng các loại bạch cầu so với lô mô hình. Trên miễn dịch trung gian tế bào: xu hướng tăng phản ứng bì với kháng nguyên OA.
Công trình nghiên cứu pha 2 A do Viện Y dược học dân tộc thực hiện từ ngày 26/7 đến ngày 6/9/2021 với 66 bệnh nhân F0 tại Bệnh viện dã chiến 3 có triệu chứng nhẹ và vừa kết hợp với điều trị nền , nghiên cứu mù đôi, gồm 34 người uống KOVIR và 32 người dùng giả dược. Kết quả:
KOVIR sử dụng phác đồ 3viên x3 lần /ngày trong 14 ngày an toàn cho bệnh nhân nhiễm Sars-Cov – 2. Không xuất hiện biến cố bất lợi trong quá trình nghiên cứu (chỉ có 2 bệnh nhân tiêu chảy nhẹ tự khỏi sau 1 ngày).
– KOVIR làm giảm nhanh và rút ngắn thời gian mắc các triệu chứng lâm sàng như ho, khó thở, mất khứu giác, mất vị giác, sung huyết mũi, đau nhức toàn thân, đau mỏi cơ, đau họng, tiết dịch mũi, đau đầu, yếu mệt, đau ngực, hắt hơi, ớn lạnh, khàn giọng, đổ mồ hôi, buồn ngủ. Triệu chứng giảm hết sau 5 ngày với tỷ lệ 98,9%.
– Không có bệnh nhân nào uống KOVIR chuyển nặng, trong khi nhóm placebo tỉ lệ chuyển nặng là 6,25%.
– Thời gian ra viện trung bình sớm hơn nhóm dùng giả dược 3 ngày.
– Giảm các loại thuốc dùng kèm như kháng sinh, long đàm, giảm ho, kháng histamin và corticoid.
– Không giảm tải lượng virus và thay đổi miễn dịch có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm.
Công trình nghiên cứu pha 2B do Viện Y dược học dân tộc thực hiện từ đầu tháng 8/2021 đến hết tháng 10/2021 trên 1000 bệnh nhân F0 có triệu chứng nhẹ và vừa kết hợp điều trị nền tại Bệnh viện dã chiến 3, trong đó 700 bệnh nhân dùng KOVIR, 300 bệnh nhân chỉ điều trị nền cho kết quả:
– Giảm thời gian điều trị.
– Giảm nhanh triệu chứng Covid.
– Giảm các thuốc điều trị nền dùng kèm.
– Không có bệnh nhân chuyển nặng, trong khi nhóm không dung KOVIr có 14% chuyển nặng.
– Chỉ có 1/700 bệnh nhân bị tiêu chảy nhẹ, tự hết sau 1 ngày.
Một số biểu đồ thể hiện sự thay đổi các chỉ số trên lâm sàng giữa nhóm sử dụng sản phẩm TPBVSK viên nang cứng KOVIR và placebo.
Từ các kết quả nghiên cứu trên cho thấy Nhân sâm bại độc tán có công dụng hỗ trợ điều trị triệu chứng Covid 19 và ngăn ngừa giảm nặng cho bệnh nhân F0, phù hợp cho điều trị bệnh nhân F0 tại nhà là những bệnh nhân không triệu chứng hay chỉ có triệu chứng nhẹ và vừa. Điều này đã được khẳng định trên Quyết định số 1306/BYT-YDCT ngày 17/3/2021 của Bộ Y tế về việc Tăng cường phòng, chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 bằng thuốc và các phương pháp YHCT và Quyết định số 4539/QĐ-BYT ngày 25/9/2021 của Bộ Y tế về việc ban hành hướng dẫn tạm thời sử dụng Y, Dược Cổ truyền để phòng, chống dịch Covid-19.
Tài liệu tham khảo:
1.富杭育， 中药方剂实验研究概况， 国外医学， 中医中药分册， 1986， 8（4）： 11.
2.李孝锦.败毒散化裁治疗老年人外感发热30例分析[J]. 中外健康文,2013,10(28):232.
3.冯倩云,程燕.程燕治疗小儿流感经验方及疗效评价[J]. 湖北中医药大学学报,2018,20(3):115-117.
4.中华人民共和国中央人民政府 . 国务院新闻办就 中医 药防治新冠肺炎疫情的重要作用及有效药物举行发布 会 ［EB/OL］. (2020-03-23)
5.国家卫生健康委办公厅, 国家中医药管理局办公室. 新 型冠状病毒肺炎诊疗方案(试行第七版) [J]. 心肺血管 病杂志, 2020, 39(2): 103-108.
6.刘源-刘金豹, 彭伟, Journal of Chinese Medicinal Materials 第 43 卷第 6 期 2020 年 6 月, 1536 – 1544.
Theo: TS.BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc
Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành phố Hồ Chí Minh
Điều trị COVID-19 theo mô hình Đông – Tây y kết hợp
Phương pháp 4T
Bệnh viện dã chiến 3B là bệnh viện duy nhất tại TPHCM kết hợp Đông – Tây y trong điều trị COVID-19, với 3 khoa N1, N2 và khoa chăm sóc đặc biệt ICU do Viện Y dược học dân tộc TPHCM đảm nhiệm.
Sau gần 3 tháng tiếp quản điều trị đợt dịch cao điểm (từ tháng 8 đến cuối tháng 10/2021), kết quả cho thấy, hầu hết số bệnh nhân đều khỏi bệnh và khỏe mạnh, xuất viện sớm. Mô hình này được Hội Đông y hỗ trợ thuốc Y học cổ truyền như thuốc súc họng, xịt mũi họng, thuốc ho đông y và thuốc do viện tự sản xuất.
Theo bác sĩ CKII Nguyễn Thanh Tuyên, Phó viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TPHCM, trong thời gian qua bệnh viện đã ứng dụng những phương pháp dùng thuốc và không dùng thuốc để điều trị cho bệnh nhân như vật lý trị liệu, luyện thở, xông hơi và tâm lý thư giãn. Đó được gọi là phương pháp 4T: Tâm lý thư giãn – dùng thuốc – thức ăn (dinh dưỡng) – tập luyện, tập thở.
Vào buổi sáng khoảng 7g30 và buổi chiều 4g30 bệnh nhân được tập trung trên các hành lang, ở dưới sân để tập dưỡng sinh và cho bệnh nhân khỏe tự dọn phòng của mình. Khi bệnh nhân khỏe có thể xuống sân đánh cầu lông và đánh bóng chuyền.
Dùng thuốc hiệu quả và ít tác dụng phụ
TS.BS Trương Thị Ngọc Lan, Phó viện trưởng Viện Y dược học Dân tộc TPHCM cho biết, từ tháng 6 đến tháng 10 vừa qua, Viện có nhiệm vụ vừa giữ vai trò điều trị vừa nghiên cứu thuốc đông y điều trị COVID-19. 3 bác sĩ và 2 điều dưỡng lên bệnh viện dã chiến 3 nghiên cứu một sản phẩm y học cổ truyền xuất phát từ bài thuốc cổ phương “Nhân sâm bại độc” với hai giai đoạn, pha 2A thử nghiệm thuốc trên 66 bệnh nhân. Kết quả, tất cả bệnh nhân hết triệu chứng sau 5 ngày dùng thuốc; thời gian ra viện trung bình sớm hơn so với nhóm dùng thuốc giả dược 3 ngày.
Đến pha thử nghiệm 2B, nghiên cứu thử nghiệm trên 1.000 bệnh nhân, trong đó có 700 bệnh nhân dùng thuốc và 300 bệnh nhân không dùng thuốc. Kết quả cho thấy, trong 700 bệnh nhân dùng thuốc không có bệnh nhân nào trở nặng, trong khi đó trong 300 người không dùng thuốc đông y có 14% bệnh nhân trở nặng.
Cũng theo BS. Lan, hiện nay do tình hình quá tải tại các khu điều trị, và với chủ trương của TPHCM điều trị bệnh nhân F0 nhẹ tại nhà. Tuy nhiên, vấn đề là khi điều trị ở nhà, cán bộ y tế lo nhất bệnh nhân trở nặng, phải lo thở oxy, lo chuyển viện. Bác sĩ sẽ canh bệnh nhân vào ngày thứ năm, thứ sáu bệnh nhân sẽ trở nặng và cho bệnh nhân uống thuốc từ ngày thứ ba. Điều này giúp cho bệnh nhân không trở nặng hoặc giảm trở nặng là vấn đề vô cùng lớn giúp giảm tải cho ngành y tế.
Theo quy định của Sở Y tế TPHCM, khi bệnh nhân đến viện là F0, Viện sẽ vạch ra hướng, nếu bệnh nhân không có triệu chứng sẽ cho bệnh nhân về cách ly tại nhà (nếu gia đình đủ điều kiện). Nếu gia đình không đủ điều kiện cách ly tại nhà, bệnh nhân sẽ vào khu cách ly của quận/huyện để theo dõi. Viện chỉ giữ lại những bệnh nhân có triệu chứng ho, cảm, sốt, khó thở. Nếu bệnh nhân khó thở sẽ được chuyển vào khu thở oxy hoặc ICU. Như vậy, bệnh nhân nhẹ sẽ về khu cách ly quận/ huyện, trung bình sẽ vào khu 3B Lê Quý Đôn, nặng thì vào ICU.
Nếu bệnh nhân điều trị ở nhà theo phương pháp y học cổ truyền sẽ được điều trị theo hai hướng: một là nếu khó thở thì sẽ nhập viện điều trị bằng y học cổ truyền. Nếu nhẹ điều trị ở nhà viện sẽ cho lời khuyên sử dụng y học cổ truyền trong trường hợp nào và cho người nhà đi mua hoặc gửi thuốc đến tận nhà.
Hiện nay, Viện cũng đang thực hiện nhiệm vụ tư vấn cho các viện y học cổ truyền và hệ thống hội viên hội đông y các tỉnh về các phác đồ điều trị COVID-19, cách xông mũi, xúc họng, cách luyện tập, và sử dụng các bài thuốc bột phục vụ cho điều trị hậu COVID-19.
Ngoài nhiệm vụ điều trị cho bệnh nhân COVID-19, Viện Y dược học dân tộc TPHCM hiện nay còn phải đảm đương nhiệm vụ điều trị cho bệnh nhân “hậu COVID-19”.
Nguồn: Báo Phụ nữ
Chế độ dinh dưỡng cho người nhiễm COVID-19 cách ly tại nhà
Nguồn: Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP. Hồ Chí Minh (HCDC)
Thầy thuốc Đông Y đồng hành phòng chống dịch COVID-19
Hội Đông Y TP. Hồ Chí Minh hướng dẫn, giới thiệu đến rộng rãi người dân các phương pháp phòng chống dịch COVID-19 bằng Y học cổ truỳền, bao gồm: Làm sạch vùng mũi họng, Phương pháp thở 4 thì, Tập dưỡng sinh, Chế độ ăn, Dùng thuốc và các sản phẩm từ thảo dược. Những nội dung này được Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh thẩm định chuyên môn.
Theo đó, để đồng hành cùng sức khỏe Nhân dân trong mùa dịch, Hội Đông Y TP. Hồ Chí Minh thành lập Tổ tư vấn, giải đáp trực tiếp các thắc mắc về điều trị COVID-19 và Hậu COVID-19, gồm các bác sĩ, dược sĩ Chuyên khoa II là những chuyên gia về Y học cổ truyền, dày dạn kinh nghiệm trong việc điều trị COVID-19 bằng Y học cổ truyền kết hợp Y học hiện đại, hiện đang công tác tại Viện Y dược học dân tộc TP. Hồ Chí Minh.
Quận Phú Nhuận tái lập Bệnh viện điều trị COVID-19, kết hợp đông – tây y
Sáng 3-12, quận Phú Nhuận khánh thành Bệnh viện điều trị COVID-19 số 3B. Bệnh viện được thành lập trên cơ sở triển khai mở rộng, cải tạo, sửa chữa cơ sở thu dung cách ly hiện có trước đó, với quy mô 350 giường (bao gồm 45 giường hồi sức cấp cứu).
Viện Y dược học dân tộc sẽ phụ trách công tác chuyên môn, đây là bệnh viện có kết hợp Đông – Tây y trong điều trị cho bệnh nhân COVID-19 mức độ vừa và nặng trên địa bàn TP.
Trước đó, Bệnh viện dã chiến điều trị COVID-19 Phú Nhuận số 1 vừa kết thúc hoạt động vào ngày 31-10 để hoàn trả cho nhà trường chuẩn bị đón học sinh trở lại.
Tiếp quản điều hành Bệnh viện điều trị COVID-19 3B với vai trò giám đốc, BS CKII Nguyễn Thanh Tuyên – phó viện trưởng Viện Y dược học dân tộc – cho biết điểm mới trong việc điều trị ở Bệnh viện 3B là kết hợp Đông – Tây y trong điều trị người bệnh.
“Phối hợp phương pháp không dùng thuốc, như xông hơi, điều trị về tinh thần kết hợp tập vật lý trị liệu, cách điều trị này trước đó nhận được phản hồi tích cực của người bệnh. Thời gian tới sẽ có thêm nguồn lực tăng cường từ Sở Y tế, từ các đơn vị bạn trong khối y học cổ truyền cùng phối hợp, để công tác điều trị bệnh nhân được tốt nhất”, ông Tuyên chia sẻ.
Nói về bài học kinh nghiệm sau quá trình công tác ở Bệnh viện dã chiến Phú Nhuận vừa qua, ông Tuyên cho rằng khi tiếp nhận bệnh nhân cần có sự nhận định đánh giá tình trạng bệnh đúng, mạnh dạn phối hợp các phương pháp điều trị, không chỉ đảm bảo sức khỏe thể chất, mà còn là tinh thần cho bệnh nhân.
Không chỉ triển khai bệnh viện chuyên điều trị, quận Phú Nhuận còn kích hoạt lại 13 trạm y tế lưu động, các tổ phản ứng nhanh và tổ quản lý cung cấp oxy trên địa bàn.
Nhân Sâm Bại Độc Tán – Bài thuốc điều trị cảm cúm
Bệnh lý cảm cúm theo lý thuyết Y học cổ truyền là bệnh lý mắc bệnh ở vị trí nông của cơ thể (phần biểu) nguyên nhân là do các yếu tố bên ngoài như thời tiết, vi khuẩn, virus gây bệnh… Triệu chứng thường là sốt cao, đau nhức mình mẩy, đau đầu, ho, sổ mũi, mạch phù, rêu lưỡi trắng hay vàng.
Khi mới bệnh thường cơ thể khỏe, nên chỉ cần dùng các thuốc giải biểu (gồm tân lương giải biểu hay tân ôn giải biểu) để đuổi tà khí ra là được. Với các bệnh cảm mạo, một số thuốc bổ không dùng được vì sẽ lưu tà (làm tà khí lưu lại trong cơ thể, không đẩy ra ngoài được, cảm mạo sẽ lây dây không khỏi).
Tuy nhiên, sẽ có một số đối tượng như trẻ em, người già, những người sức khỏe yếu khi bị bệnh ngoài triệu chứng cảm cúm, còn kèm theo suy nhược cơ thể, đòi hỏi cùng lúc trị bệnh (khu tà) kết hợp bồi dưỡng (phù chính) nên cần uống kèm thuốc bổ một cách chọn lọc để vừa nâng cao sức khỏe vừa chữa được cảm.
Bài thuốc Nhân sâm bại độc tán có tên đầu tiên là bài Bại độc tán xuất hiện đầu tiên trong cuốn (Thái bình huệ dân Hòa tễ cục phương. Quyển 2, xuất xứ từ năm 1078 của thái y cục nhà Tống) chuyên trị các bệnh lý cảm mạo kèm khí hư, sau đó có tên là Nhân sâm bại độc tán thì xuất xứ từ cuốn (Tiểu nhi dược chứng trực quyết, tác giả Tiền Ất, viết xong năm 1119, đời Bắc Tống) được dùng trong chữa cảm cúm ở trẻ em vốn dễ suy nhược, đồng thời theo các kinh nghiệm và nghiên cứu tại Trung quốc đã được dùng điều trị một số bệnh lý do virus như cúm mùa, quai bị, Zona, thủy đậu, sởi, kiết lỵ, viêm gan siêu vi, các bệnh lý dị ứng nổi mề đay…
Thành phần của bài thuốc:
| Thành phần | Liều lượng |
| Sài hồ | 12g |
| Bạch linh | 12g |
| Xuyên khung | 12g |
| Nhân sâm (hay đảng sâm) | 12g |
| Tiền hồ | 12g |
| Cát cánh | 12g |
| Chỉ xác | 12g |
| Khương hoạt | 12g |
| Độc hoạt | 12g |
| Cam thảo | 12g |
Tán bột mịn, uống hay hãm với nước ấm, có thể nén lại thành viên, ngày uống 2 lần x 12g, uống trước ăn.
Theo hướng dẫn của sách cổ: khi uống thêm gừng tươi, Bạc hà hãm uống.
Công dụng của Bài thuốc: Ích khí giải biểu, tán phong trừ thấp.
Chủ trị: Những người bị cảm mạo do chính khí suy: sốt, sợ lạnh, đầu gáy đau cứng, chân tay nhức mỏi, ngực đầy tức, mũi nghẹt, nói khàn, ho có đờm, rêu lưỡi nhày nhớt, mạch phù.
Gia giảm: Bài thuốc bỏ Đảng sâm, thay bằng Kinh giới , Phòng phong: gọi là Kinh phòng bại độc (Y học chính truyện).
Bài thuốc bỏ Đảng sâm, thêm Kim ngân hoa, Liên kiều gọi là Ngân kiều bại độc tán (Y phương tập giải), để trị các chứng ngoại cảm kèm có mụn nhọt bắt đầu sưng đỏ và đau.
Các công trình nghiên cứu Y học hiện đại về bài thuốc:
1/ Nghiên cứu công dụng trên động vật cho thấy bài thuốc có công dụng: tiêu viêm, giảm đau, giải nhiệt, bảo vệ gan. [1]
2/ Nghiên cứu công dụng của bài thuốc trên các bệnh lý y học hiện đại
• Bệnh ở người lớn
+ Cúm mùa [2]
+ Viêm hạch bạch huyết hoại tử bán cấp. [3]
+ Quai bị [4]
+ Trị ho dạng suyễn: [5]
• Các bệnh nhi khoa:
+ Viêm đường hô hấp trên [6]
+ Tiêu chảy ở trẻ nhũ nhi [7]
* Những lưu ý khi sử dụng Nhân Sâm bại độc:
Đối với bản thân bài thuốc chỉ cần kiêng dùng với những người có dị ứng với thành phần của thuốc, cũng như không có nhiều công trình điều trị dùng Nhân sâm bại độc tán cho phụ nữ có thai, vì vậy nên thận trọng khi dùng.
Tuy nhiên, vì chỉ định rộng rãi của bài thuốc nên có một số kiêng kỵ và chú ý do bệnh lý mà bài thuốc điều trị:
+ Đối với cảm, cúm: do bài thuốc dùng trong thể bệnh cảm cúm có suy nhược nên cần kiêng gió, kiêng lạnh, không xông hơi, xông tinh dầu để tránh ra mồ hôi quá nhiều làm cơ thể thêm suy nhược. Một số cảm cúm có nguy cơ sốt cao gây xuất huyết do đó không nên đánh cảm, cạo gió.
+ Đối với bệnh nhân dị ứng ngứa: không ăn thực phẩm chứa nhiều Protein lạ như tôm, cua, hải sản, cá da trơn, nhộng ong, nhộng tằm, Đông trùng hạ thảo, trứng và các sản phẩm lên men như dưa muối, sữa chua, hoa quả chua chát. Nên ăn đạm từ thịt gà, thịt lợn, cá rô, cá trắm, cá chép, cá thu, cá chim. Một số thuốc Tây và thuốc Nam cũng có thể gây dị ứng. Không uống bia rượu kích thích.
+ Đối với do dạng suyễn: nên tránh môi trường ô nhiễm.
+ Đối với Zona, thủy đậu: Kiêng nước: hạn chế tắm, gội đầu, chỉ lau người bằng khăn khô.
Do bài thuốc có nhiều tác dụng, tính an toàn cao, nên có rất nhiều nhà sản xuất đã nghiên cứu và sản xuất thuốc thành dạng thuốc viên, thuốc nước để tiện sử dụng. Tuy nhiên, khi bị bệnh vẫn cần đến khám các thầy thuốc y học cổ truyền để được khám, chẩn đoán, điều trị đúng bệnh, đúng thuốc.
Tài Liệu Tham Khảo
1.富杭育， 中药方剂实验研究概况， 国外医学， 中医中药分册， 1986， 8（4）： 11.
2.谈世水.人参败毒散治疗流行性感冒.安徽中医临床杂志，2003，15(2)：154。
3.解礼杰，等.人参败毒散加大剂量生石膏治愈亚急性坏死性淋巴结炎病1例.内蒙古中医药，2006，(4)：64-65
4.黎文德.人参败毒散加减治疗慢性化脓性腮腺炎.成都中医药大学学报，1997，20(2)：26、25
5. 张李兴，刘立昌. 人参败毒散治疗咳嗽变异性哮喘72例临床分析． 《 深圳中西医结合杂志 》 ， 2010
6.钱玉凡.败毒散治疗小儿病毒性上呼吸道感染37例。陕西中医，1999，20(7)：297
7.席兴胜.人参败毒散治疗婴幼儿腹泻132例.浙江中医杂志，1989(1)：15
Theo: TS.BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TP.HCM.
Phó chủ tịch Hội Đông y TP HCM.
Thuốc Y Học Cổ Truyền Phòng Ngừa Và Hỗ Trợ Điều Trị Covid 19
Từ ngày xưa, các bệnh lý lưu cảm (cảm mạo có tính chất lây lan) cùng các bệnh dịch đã là nỗi ám ảnh của rất nhiều người. Các thầy thuốc ngày xưa đã tổng kết qui luật hình thành của các bệnh dịch để tổng kết thành các học thuyết, các qui nạp triệu chứng, thể bệnh và cách điều trị.
Y học cổ truyền Trung Quốc từ ngày xưa đã tổng kết được ảnh hưởng của thời tiết đối với sức khỏe và bệnh tật. Các bệnh dịch lây lan đặc biệt theo mùa đã được tổng kết trong học thuyết ôn bệnh. Ôn bệnh bao hàm các bệnh lý nóng sốt và các bệnh lý ôn dịch. Nhiều bệnh lý ôn dịch theo mùa đã được qui nạp như Đông ôn, Xuân ôn, hay do đặc điểm thời tiết như Thử ôn, Thấp ôn… để từ đó đưa ra nguyên nhân bệnh lý, cơ chế phát sinh bệnh tật, các triệu chứng để chẩn đoán và các phương pháp điều trị, trong đó quan trọng nhất là các bài thuốc.
Riêng dịp tết năm 2019, do thời tiết khí hậu bất thường, mùa đông không lạnh nên các động vật bị lây nhiễm các loại virus lẽ ra do khí hậu lạnh khắc nghiệt sẽ chết thì vẫn còn sống, và là nguồn lây cho các đợt dịch. Vì vậy đầu năm 2020 chúng ta chứng kiến hàng loạt dịch đã xảy ra cùng lúc ở nhiều nơi trên thế giới như: Merk ở Đài loan, Cúm mùa ở Mỹ với số lượng 26 triệu người mắc 250.000 người nhập viện và 14.000 người tử vong chiếm tỷ lệ cao nhất trong hơn 10 năm qua, dịch sốt xuất huyết bùng phát tại Singapore. Nhưng hơn hết là Covid 19 bùng nổ trên toàn thế giới với số người mắc, số người tử vong, số quốc gia lây nhiễm lịch sử. Hơn nữa nó đã làm tê liệt, trì trệ nền kinh tế toàn thế giới, cũng đem lại mối hoảng loạn ghê gớm trên toàn thế giới.
Theo tổng kết của Ôn bệnh học, Bệnh lý thuộc phạm vi Phục tà: lây qua đường hô hấp, gây các triệu chứng hô hấp: Sốt cao, đau đầu, ho, khó thở. Thời kỳ ủ bệnh khoảng 14 ngày, phát bệnh nặng ở người lớn tuổi, người có bệnh nền.
Ở Giai đoạn 2020 với chủng Alpha Virut xuất phát vào mùa Đông, mang đặc tính của cúm mùa Đông là yếu hơn ở khí hậu nóng đây là điểm lợi của VN. cơ chế tấn công là Virut có độc lực không mạnh, lặng lẽ nhiễm vào cơ thể, sinh sôi, làm suy yếu cơ thể và phát bệnh khi lượng virut sinh sôi đủ lớn và hệ miễn dịch đã suy giảm sau 14 ngày. Tức là Chính khí yếu, tà khí không quá mạnh. Vì vậy giai đoạn này điều trị quan trọng nhất là tăng cao sức đề kháng, theo hướng dẫn của BYT vào năm 2020 với xu thế: Phòng ngừa mắc bệnh và khi mới nhiễm là nâng cao sức đề kháng. Khi có triệu chứng thì điều trị triệu chứng.
Ở Giai đoạn năm 2021, Chủng Denta kết hợp hai chủng từ Nam Phi (mùa hè) và Anh (mùa Đông), độc lực và tốc độ cao hơn so với nguyên bản virus 2-3 lần, lây qua đường không khí, khoảng 70 % BN không có triệu chứng, nhưng một số BN trở nặng rất nhanh, trẻ hơn thậm chí không có bệnh nền. Đồng thời cũng không bị yếu bớt do thời tiết nóng. Do đó xu hướng điều trị kết hợp Y học cổ truyền lúc này là kết hợp Phù chính và Khu tà. Trong Y học cổ truyền, có rất nhiều loại thuốc có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn và virus như Kim ngân hoa, Bồ công anh, Xuyên tâm liên, Diệp hạ châu ….
Với tình hình dịch Covid 19 diễn ra kéo dài, từ tháng 3 năm 2020, Bộ Y tế đã ra hướng dẫn 1306/BYT-YDCT ngày 17/3/2021 của Bộ Y tế về việc Tăng cường phòng, chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 bằng thuốc và các phương pháp Y học cổ truyền và Quyết định số 4539/QĐ-BYT ngày 25/9/2021 của Bộ Y tế về việc ban hành hướng dẫn tạm thời sử dụng Y, Dược Cổ truyền để phòng, chống dịch Covid-19. Trong đó đã hướng dẫn sử dụng thuốc cho các giai đoạn.
Viện Y dược học dân tộc, từ tháng 7/ 2021 được giao theo dõi và điều trị Khu cách ly 100 giường của Quận Phú Nhuận và từ tháng 8 năm 2021 đến hết tháng 10 năm 2021 được giao quản lý và điều trị tại Bệnh viện dã chiến số 1 Phú Nhuận. Tại đây dựa trên các hướng dẫn về Y học hiện đại và Y học cổ truyền đã ứng dụng các loại thuốc Y học cổ truyền vào điều trị và nghiên cứu, bước đầu đã đem lại kết quả rất khả quan.
1/ Giai đoạn phòng bệnh: cho những người chưa nhiễm và người F1.
Bài thuốc Ngọc bình phong tán gia vị
| Thành phần | liều lượng |
| Hoàng kỳ | 8g |
| Bạch truật | 8g |
| Phòng phong | 4g |
| Sa nhân hạt | 4g |
Tán bột mịn, uống hay hãm với nước ấm, có thể nén lại thành viên, ngày uống 2 lần x 12g
2/ Giai đoạn F0: Người không có triệu chứng hay triệu chứng nhẹ và vừa:
+ Nhân sâm bại độc tán:
| Thành phần | liều lượng |
| Sài hồ | 12g |
| Bạch linh | 12g |
| Nhân sâm (hay đảng sâm) | 12g |
| Tiền hồ | 12g |
| Cát cánh | 12g |
| Xuyên khung | 12g |
| Chỉ xác | 12g |
| Khương hoạt | 12g |
| Độc hoạt | 12g |
| Cam thảo | 12g |
Tán bột mịn, uống hay hãm với nước ấm, có thể nén lại thành viên, ngày uống 2 lần x 12g, uống sau ăn.
Hay sử dụng sản phẩm đã làm viên : KOVIR ngày uống 3 lần x 3 viên sau ăn.
+ XUYÊN TÂM LIÊN: ngày uống 3 lần x 3 viên. Trường hợp bệnh nhân tiêu chảy không dung hay dùng cùng nước gừng ấm.
3/ Giai đoạn phục hồi:
3.1 Thể phế tỳ khí suy: (Thể Hàn)
Triệu chứng lâm sàng: hụt hơi, mỏi mệt uể oải, buồn nôn, ăn kém, bụng đầy, tiêu lỏng, sợ lạnh. Lưỡi nhạt bệu, rêu trắng nhờn.
Pháp điều trị: Kiện tỳ bổ phế, ích khí hóa thấp.
Sâm linh bạch truật tán (Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương)
| Thành phần | liều lượng |
| Đảng sâm | 12g |
| Hoài sơn |
12g |
| Bạch truật | 12g |
| Phục linh | 12g |
| Ý dĩ | 12g |
| Bạch biển đậu | 12g |
| Liên nhục | 12g |
| Cam thảo | 12g |
| Cát cánh | 8g |
| Sa nhận hạt | 8g |
Tán bột mịn, uống hay hãm với nước ấm, có thể nén lại thành viên, ngày uống 2 lần x 12g, uống sau ăn.
3.2 Thể khí âm lưỡng hư (Thể Nhiệt)
Triệu chứng lâm sàng: Mệt mỏi, hụt hơi, miệng khô, khát, hồi hộp, nhiều mồ hôi, ăn kém, sốt hâm hấp hoặc không sốt, ho khan ít đờm. Mạch tế hoặc hư vô lực.
Pháp điều trị: ích khí dưỡng âm, hoạt huyết thông lạc.
Bài thuốc: Sinh mạch tán (Nội ngoại thương biện hoặc luận)
| Thành phần | liều lượng |
| Đảng sâm | 12g |
| Ngũ vị tử | 8g |
| Mạch môn | 12g |
Tán bột mịn, uống hay hãm với nước ấm, có thể nén lại thành viên, ngày uống 2 lần x 12g, uống sau ăn.
Theo: TS.BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc
