Từ một câu chuyện cười …

Chuyện kể về phòng mạch tư của một bác sĩ nọ có một cô y tá phụ việc kiêm hướng dẫn bệnh nhân. Moi khi bệnh nhân ra về, bao giờ cô cũng tươi cười ra tiễn và chúc bệnh nhân chóng bình phục. Bực mình, ông bác sĩ bèn gọi cô vào trong và bảo :” Nếu lần sau cô còn chúc cho bệnh nhân mau khỏi bệnh nữa thì tôi sẽ … đuổi việc cô đấy, nghe rõ chưa ?”

… Nghĩ về những người bệnh

Theo vị bác sĩ trên, nếu ai cũng khỏe mạnh như lời chúc của cô y tá thì làm gì còn ai đến phòng mạch của ông để khám bệnh, như vậy thì cô y tá nên nghỉ việc là vừa vì không có chuyện gì để làm cả. Tuy chỉ là câu chuyện tiếu lâm, nhưng nó cũng nói lên một điều thật rõ ràng là không có người bệnh thì không có thầy thuốc.

Xã hội tôn vinh những người thầy thuốc vì họ mang trên vai gánh nặng chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng. Thử đặt một câu hỏi : nếu không có những người bệnh thì các thầy thuốc chăm sóc cho ai ? Không có người bệnh thì nền y học đã không hề có những tiến bộ vượt bưc như hiện nay, các thầy thuốc không thể phát huy được tài năng của họ và cũng không thể trở thành một lớp người được trọng vọng trong xã hội. Xem ra, chính người bệnh cũng đáng được tôn vinh lắm vì đã gián tiếp tạo ra một lớp người ưu tú trong xã hội.

Từ lúc còn là sinh viên cho đến khi ra trường với danh hiệu bác sĩ y khoa, người thầy thuốc đã được học rất nhiều từ sách vở và từ người bệnh. Bất cứ sinh viên y khoa nào cũng biết, học mà không có bệnh nhân chỉ là học “chay”. Hầu như tất cả các buổi sáng (kể từ năm thứ 2 trở đi) đều được dành để thực tập tại bệnh viện. Nếu không có những người bệnh chịu “trân mình” cho các sinh viên khám, hỏi han, sờ mó, tranh cải thì chỉ với lý thuyết từ sách vở, các sinh viên này không bao giờ trở thành những thầy thuốc thực sự được. Chính người bệnh là những người thầy lớn nhất của các thầy thuốc. Như vậy, những người bệnh không đáng được tôn vinh sao?

Trong suốc cuộc đời hành nghề Y khoa, có lẽ không một thầy thuốc chân chính nào dám tự cho mình là chưa từng … điều trị thử trên người bệnh. Chính nhờ “ điều trị thử ”, người thầy thuốc sẽ tìm ra phương pháp điều trị tối ưu. Thuật ngữ “in vivo” hàm ý thử một loại thuốc mới trên cơ thể người bệnh trước khi đưa ra lưu hành rộng rãi trên thị trường. Ngoài những bệnh mắc phải, người bệnh còn phải chịu những bệnh do chính thầy thuốc gây ra cho họ do chẩn đoán sai, điều trị sai, hoặc điều trị đúng nhưng bị tác dụng phụ ngoại ý của thuốc,… Chịu đựng nhiều thứ “vô lý” như vậy, lẽ nào người bệnh không đáng được xã hội quan tâm nhiều hơn nữa ?

Người bệnh còn là nạn nhân trực tiếp của tình trạng giá thuốc tăng vô tội vạ. Họ không còn sự lựa chọn nào khác trước quyền lực các toa thuốc của bác sĩ và sự độc quyền của các công ty dược hùng mạnh. Đáng buồn hơn nữa, họ vừa là nạn nhân lại vừa phải chịu ơn những kẻ đang làm giàu trên bệnh tật của họ, trong đó có không ít những bậc “ mẹ hiền “.

Nên chăng, có một ngày kỷ niệm, tạm gọi là “Ngày Bệnh nhân”, để các thầy thuốc luôn được nhắc nhỡ rằng bệnh nhân chính là những-con-người đang phải chịu đựng những đau đớn của bệnh tật, đang cần sự quan tâm, giúp đỡ và an ủi của người thầy thuốc chứ không phải là một “ca” bệnh, một tập hợp các triệu chứng, các dấu hiệu, các chức năng bị rối loạn, các bộ phận bị thương tổn …

Cố giáo sư Nguyễn Quang Quyền đã khôi phục Lễ cầu hồn Machabée (tưởng niệm những người đã hiến xác phục vụ học tập và nghiên cứu ) tại Trường Đại học Y Dược Tp.Hồ chí Minh và Đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch, hiện nay vẫn được tổ chức long trọng hàng năm vào những ngày giáp Tết Âm lịch. Những người chết có ích đã được tôn vinh, lẽ nào những người bệnh – những người đang sống – lại không được hưởng điều đó ?

Con Cóc có tên khoa học Bufo melanostictus Schneder, thuộc họ Cóc-Bufonidae. Cóc dùng làm thuốc trong đông y ở Việt Nam có từ rất lâu đời, từ thế kỷ 14 (Tuệ Tĩnh) đã được ghi chép thành tài liệu.
Bộ phận dùng làm thuốc: Nhựa cóc (thiềm tô), thịt Cóc (thiềm thừ) hoặc cả con Cóc sau khi bỏ phủ tạng đốt tồn tính.
Độc tính gây nguy hại tính mạng con người nằm ở da, gan, mật và trứng Cóc.

Nhựa cóc tiết từ các tuyến trên lưng và 2 tuyến lớn nhất nằm gần mắt Cóc, thành phần nhựa cóc gồm: cholesterol, acid ascorbic, và các chất độc: bufogenin, suberylarginin, bufotoxin, ɤ-bufotoxin, vulgarobufotoxin, alvarobufotoxin, arenobufotoxin, cinobufotoxin…
Trên thực tế, có một số bệnh nhân sau khi được chẩn đoán mắc bệnh gan nặng như ung thư gan, xơ gan và bệnh nhân được bệnh viện trả về nhà và sau đó tự ý sử dụng một số con hoặc cây thuốc (trong đó có con Cóc), một thời gian sau bệnh ổn định: ăn uống tốt hơn, sức khoẻ cải thiện, trở lại công việc làm trước. Tuy nhiên, không phải mọi người đều được may mắn như trên nếu không thực hiện một liệu pháp chăm sóc tốt.  Trên lâm sàng, qua theo dõi những trường hợp may mắn thoát khỏi bàn tay “tử thần” đa số có thực hiện việc thay đổi chế độ sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý như sau:
– Thay đổi lối sống: ngưng đưa chất độc vào cơ thể như rượu, bia, thuốc lá, ăn uống thức ăn khó tiêu hoá, chế biến phù hợp (hạn chế thịt đỏ, hạn chế mỡ, rau củ sạch…),
– Tư duy tích cực: Sau khi phát hiện mắc bệnh nặng: được gia đình quan tâm chăm sóc hơn, động viên, an ủi, được nghỉ ngơi hợp lý, tinh thần thoải mái,
– Vận động, tập thể dục vừa sức: nhẹ nhàng, hít thở sâu, xoa bóp, kiểm soát stress…
– Uống thuốc phù hợp: dưới sự theo dõi chăm sóc của thầy thuốc và người thân.
Riêng thịt Cóc là một chất có giá trị dinh dưỡng rất cao (Thịt cóc chứa 53,37% protid, 12,66% lipid, ít glucid, 23,56% tro và 4,18% độ ẩm), phù hợp với người bệnh gan đang bị thiếu hụt nhiều chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, trong lúc chế biến cần lưu ý không để tiếp xúc với các chất độc như liệt kê phần trên.
Lời khuyên: đối với người bệnh gan nặng (ung thư, xơ gan), để chăm sóc có hiệu quả cần thực hiện liệu pháp toàn diện trên và nên có sự theo dõi của thầy thuốc có kinh nghiệm đặc biệt mỗi khi muốn sử dụng một loại cây thuốc, con thuốc điều trị bệnh cho bản thân.

Hiện trên các đường lớn từ Tp. HCM ra các Huyện ngoại thành (Cộng hoà, Trường Chinh, Nguyễn Oanh…), Artichaud đỏ còn tên khác là Bụp giấm (vì cây cùng họ với Hoa dâm bụp nhưng lại có vị rất chua) được bày bán rất nhiều trên các chiếc xe gắn máy, hoặc xe thồ. Công dụng của Artichaud ra sao? lưu ý khi sử dụng… 

Bài trên báo mạng: http://afamily.vn/xa-hoi/hoa-atiso-do-gay-sot-vi-cong-dung-chua-bach-benh-20151116113853213.chn

Cẩn trọng khi sử dụng.

Cây atiso đỏ hay còn gọi là bụp giấm được dùng làm thuốc tại một số nước, nó có tác dụng hạ huyết áp, giảm men gan ở liều thấp, có tính kháng khuẩn, lợi tiểu, hạ cholesterol máu…riêng tác dụng trị bệnh tiểu đường hay ung thư thì chưa có tài liệu nghiên cứu được công bố chính thức. 

Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng vì atiso đỏ có vị chua, tính lạnh nên ở những người có biểu hiện không dung nạp với thời tiết lạnh, thức ăn đồ uống sống – lạnh và có bệnh viêm loét dạ dày, dễ tiêu chảy thì nên thận trọng khi sử dụng. Đồng thời, loại atiso này cũng có ít nhiều độc tính, khi nghiên cứu trên loài chuột cho thấy khi sử dụng liều cao trên 5000 mg / 1 kg cân nặng, có tổn thương tinh hoàn ở chuột thí nghiệm và liều cao atiso đỏ có thể gây tăng men gan …

Để sử dụng an toàn cần dùng với liều thấp từ 5 – 8 g/ ngày và nếu dùng trị bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.

Còn đối với những loài cây được cho là “thần dược” khác như cây đinh lăng, nhàu, nở ngày đất…đều có tác dụng trị bệnh nhất định của nó. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có cây thuốc nào được gọi là thần dược cả. Vì bệnh thường là do một chuỗi các rối loạn của nhiều cơ quan, bộ phận khác nhau trong cơ thể, nên nếu hy vọng chỉ dùng một cây thuốc để trị dứt bệnh là rất khó. Những bệnh nan y thì càng không được. Không nên nghe lời mách bảo của những người không có chuyên môn mà từ chối cách trị liệu đã được chứng minh qua thực tế và nên tuân thủ ý kiến của chuyên gia.

Trong văn hóa đại chúng, hay trong thành ngữ Việt Nam thường có những câu nói về con khỉ như: nuôi khỉ dòm nhà, rung cây nhát khỉ, nhăn nhó như khỉ ăn gừng, chuột trù chê khỉ rằng hôi khỉ lại trả lời cả họ mày thơm, hứa hươu hứa vượn…. Con Khỉ đi vào đời sống văn hóa người châu Á qua năm thân, tháng thân, ngày thân, giờ thân. Thân (hay còn gọi là con Khỉ) cũng là con giáp đứng hạng thứ 9 trong 12 con giáp. Tuy nhiên, theo Thiền sư Tuệ Tĩnh (trong Nam dược thần hiệu, thế kỷ 14) và Danh y Hải Thượng Lãn Ông (trong Lĩnh Nam bản thảo, thế kỷ 18); “Khỉ” được dùng trong Y học cổ truyền (YHCT) từ rất lâu đời. Một số bộ phận cơ thể của Khỉ có thể làm thuốc như xương khỉ gọi là Hầu cốt; thịt khỉ gọi là Hầu nhục; Mật khỉ… và có công dụng như thế nào đối với sức khỏe.

Thịt khỉ

Theo nhiều tài liệu cổ, thịt khỉ có thể dùng trị sốt rét (thời xa xưa có thể loại bệnh không do ký sinh trùng sốt rét thực sự) kinh niên. Danh y Lý Trời Trân cho rằng ăn thịt khỉ có thể phòng tránh được lam sơn chướng khí (do ký sinh trùng gây bệnh?). Trung dược học bản thảo ghi thịt khỉ trị chứng phong lao, ngâm rượu chữa sốt rét kinh niên. Thịt có tác dụng bổ thận tráng dương, thu liễm cố tinh. Tuy nhiên, hiện nay nền y học phát triển có nhiều thuốc đặc trị tốt hơn nên thịt khỉ dùng chữa bệnh có thể còn lưu hành rải rác ở một số dân tộc miền núi.

Thịt khỉ chưng cách thủy với Hoàng kỳ, Hoài sơn ăn vài lần có thể giảm nhẹ bệnh trĩ (chưa được kiểm chứng).

Rượu thịt khỉ còn dùng tăng cường sức khỏe cho nam giới và giúp sớm có thai ở phụ nữ chậm có con. Chữa lưng đau gối mỏi, tiểu nhiều nhưng có nguyên nhân thực thể.

Cao khỉ

Có 2 dạng bào chế: Cao xương khỉ (cao nấu chỉ bằng xương khỉ đã bỏ hết thịt, da, ruột)và Cao khỉ toàn tính (là cao nấu toàn bộ con khỉ đã bỏ phủ tạng (giữ mật lại)). Hiện cao khỉ toàn tính được đánh giá tốt hơn.

Riêng Cao xương khỉ có vị chua, tính bình (không nóng, không lạnh), không có độc tính. Có tác dụng chống co rút gân cơ, kháng viêm, giảm đau (khu phong trừ thấp, thông kinh lạc, trấn kinh).

+ Công dụng: bổ sung chất dinh dưỡng cho cơ thể (cao khỉ nói chung chứa các acid amin, chất béo, khoáng và các chất có tác dụng sinh học khác) giúp phục hồi thể lực, sức khỏe chung sau các bệnh nặng hoặc thời kỳ dưỡng bệnh: thiếu máu, gầy, da niêm nhợt, chán ăn, ngủ khó, dùng được cho cả trẻ em và phụ nữ. Ngoài ra, cao khỉ còn dùng hỗ trợ điều trị các bệnh về cơ xương khớp: viêm khớp mạn tính, thoái hóa khớp, thoái hóa cột sống.

+ Cách dùng: Nhai trực tiếp một miếng nhỏ, ngâm rượu, cho vào cháo, hoặc hấp cơm. Thường dùng phối hợp các vị thuốc khác: Cao khỉ 500g, cao Sơn dương 30g cùng Gừng, đường phèn, cồn, dầu Lạc vừa đủ 100g. Ngày uống 1 chỉ đến 1,5 chỉ (4-6g) hấp với cơm hoặc ngâm rượu cho tan. Có thể thêm mật Ong cho dễ uống.

Khỉ và một số công dụng y học khác

Ngoài ra, một số bộ phận khác của khỉ cũng được dùng làm thuốc (nhưng hiện không còn thông dụng) [2]:

– Mật khỉ được đồng bào miền núi sử dụng khá phổ biến (trị bệnh kiết lỵ, Đau mắt, động kinh, xoa bóp ngoài da…).

– Sỏi mật khỉ (Hầu táo, Calculus Macaca): Tán bột, dùng hoàn tán không bỏ vào thuốc sắc. Vị đắng lạnh, hơi mặn. Vào kinh tâm, phế, can đởm. Tác dụng hạ sốt, chống co thắt thần kinh cơ, loãng đàm, kháng viêm, trị hen.

– Máu ra sau khi khỉ sanh con, khô trên đá núi gọi là Huyết lình. Dùng cho phụ nữ sau sinh và trẻ em chậm lớn biếng ăn. Cho vào cháo hoặc ngâm rượu. Hiện không còn sử dụng phổ biến, chỉ còn rải rác ở những chợ miền núi.

– Bộ phận sinh dục khỉ đực ngâm rượu làm thuốc tăng cường khả năng tình dục ở nam (tuy nhiên chưa đủ tài liệu kiểm chứng, chủ yếu truyền miệng trong dân gian).

Trong dân gian cũng lưu truyền một số kinh nghiệm sau đây để chữa cam tích trẻ em:

+ Dùng nước miếng khỉ chữa cam tích trẻ em, bằng cách đưa cho khỉ trái cây, khỉ đang ăn dở thì lấy cho trẻ bị bệnh ăn tiếp.

+ Dùng gan, dạ dày, ruột khỉ làm thức ăn với cơm hoặc nấu cháo.

Không như nền y học cổ truyền, y học khỉ được dùng chủ yếu trong nghiên cứu tiền lâm sàng (thử nghiệm thuốc), nghiên cứu sản xuất vắc-xin chống lại các bệnh do virus. Thận khỉ được dùng để chế vaccin chống bại liệt, dùng trong thí nghiệm dược lý. Ở Mỹ hàng năm cần hàng chục vạn con khỉ Macaca Mulatta để phục vụ các phòng thí nghiệm.

Bài học từ cách sinh hoạt của Khỉ

Ngoài các bộ phận cơ thể của Khỉ dùng làm thuốc ra, chúng ta còn học được từ cách tự chữa bệnh của khỉ trong tự nhiên.

Nếu có thời gian quan sát đời sống của loài khỉ trong môi trường tự nhiên, có thể chúng ta sẽ tìm ra được vài cây thuốc có giá trị trị bệnh mà loài khỉ đã tự hái để ăn nhằm trị bệnh khi chúng mắc một bệnh nào đó. Ví dụ: ở Tanzania, nhà khoa học Richard Wrangham của trường Ðại học Harvard nhận thấy các con khỉ thường nhấm nháp lá cây Aspilia (thuộc họ Hướng dương). Ông đem về phòng thí nghiệm, phân tích thấy chứa nhiều chất thiarubrine A, là một chất có tác dụng chống nhiễm vi khuẩn và ký sinh trùng. Ngoài ra, nhà khoa học Machael Huffman thuộc trường Ðại học tổng hợp Tokyo cũng kể rằng ông từng chứng kiến một con khỉ sắp chết gặm liên tục một thân cây Vermonia amydalina, ngày hôm sau con khỉ đó đã khỏe hơn. Vì vậy, người Tanzania đã có truyền thống dùng cây này như một loại kháng sinh chữa các bệnh viêm nhiễm đường tiêu hóa…(nguồn Các vị thuốc từ Khỉ, tác giả : BS. Phó Đức Thuần).

Lưu ý:

– Hiện nay một số loài Khỉ cũng được đưa vào sách đỏ vì số lượng bị giảm sút do săn bắn bừa bãi.

– Có sách viết khi xẻ thịt khỉ, nên để nguyên da. Nếu lột da, thân hình khỉ lúc đó trông như một đứa trẻ hoặc cho rằng óc khỉ sống là món đại bổ khi ăn. Nhưng những hành động này tạo cảm giác rất ghê rợn và quá nhẫn tâm. Vì thế, không nên phổ biến và tồn tại trong đời sống xã hội văn minh hiện nay.

Tài liệu tham khảo:

[1] Võ Văn Chi, Từ điển Động vật và khoáng vật làm thuốc ở Việt Nam, Nhà xuất bản y học-1998, 1994-1997.

[2] Đỗ Tất Lợi, Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam-NXB Hồng Đức-2014, 982-983.

Trong những ngày Tết; người người gặp gỡ, trò chuyện “trà dư tửu hậu”, chúc nhau vạn sự như ý, kèm theo lời chúc là những “chén rượu nồng” mà không thể từ chối được, đó là nét văn hóa đẹp của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, quá nhiều rượu, bia sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn. Vậy bạn nên cần biết một số món ăn có thể giúp bảo vệ gan và tăng nhanh thải rượu ra khỏi cơ thể trong những trường hợp như thế!

Thành phần chính của rượu bia là Ethanol, hàm lượng Ethanol trong máu cao sẽ làm cho bạn cảm thấy choáng váng, chóng mặt, buồn nôn, mất tự chủ thậm chí hôn mê.

Khi rượu đi qua gan sẽ gặp hai chất xúc tác ADH và ALDH. ADH chuyển đổi rượu thành acetaldehyde (Acetic aldehyde, Ethanol, Ethyl aldehyde). Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ acetaldehyde cao dẫn đến suy giảm nhận thức, mất trí nhớ, khô miệng, mệt mỏi và kiệt sức. Lâu dài acetaldehyde là chất sẽ sinh ung thư.

Trong tình huống khẩn cấp, nếu còn tĩnh táo, hãy gây nôn để đào thải lượng lớn rượu bia ra khỏi dạ dày. Bạn có thể dùng 2 hoặc 3 ngón tay đặt vào cuống lưỡi rồi ấn mạnh xuống, sẽ gây phản xạ co thắt dạ dày-ruột và thức ăn cũng như rượu bia sẽ theo đó bị tống ra ngoài.

Tuy nhiên, sau đó cơ thể sẽ mệt mỏi, đau đầu, choáng váng…ảnh hưởng đến công việc của bạn. Vì thế, nên cần biết một số món ăn, nước uống đơn giản giúp phục hồi sức khỏe và bảo vệ cơ quan thải độc trọng yếu của cơ thể là “lá Gan”.

Canh nấm Đầu khỉ: nấm Đầu khỉ còn gọi là nấm Hầu thủ, khi nấu với thịt nạc heo hoặc cá (thêm gia vị: tiêu, hành, gừng) giúp bảo vệ hệ thần kinh và hệ tiêu hóa, chống viêm niêm mạc dạ dày ruột.

Món trứng gà: luộc hoặc nấu cháo trứng gà (khoảng 2 trứng) nhờ vào một acid amine gọi là L-cysteine giúp loại bỏ acetaldehyde còn tồn đọng trong cơ thể nên cơ thể sẽ mất đi cảm giác mệt mỏi khó chịu.

Ăn cháo loãng hoặc súp nóng rau củ: giúp hạn chế hấp thu rượu bia, bổ sung chất dinh dưỡng có trong cháo hoăc súp.

Canh Khổ qua nhân thịt nạc (hoặc tôm):

Nguyên liệu: 3-4 trái khổ qua, 300g thịt nạc (hoặc tôm), 200g cá thác lác, gia vị: tiêu, hành tím, rau mùi. Nấu uống nước và ăn 1 đến 2 quả Khổ qua nhồi thịt sẽ hạn chế tình trạng mệt mỏi và chống mất nước.

Lưu ý: Nếu sử dụng nhân tôm nên tránh nấu quá lâu hoặc hâm lại nhiều lần, nhân sẽ bị bở và sẽ mất độ dai.

Canh kim chi nấu thịt bò (thịt heo nạc):

Nguyên liệu: 200g kim chi, 200g thịt bò (thịt heo nạc), gia vị. Nấu uống nước và ăn phần kim chi có thịt, có tác dụng thải độc và bù chất dinh dưỡng.

Nước vắt gừng tươi (50g): gừng giúp tăng tuần hoàn máu đến thận và da, nên thải rượu nhanh qua đường tiểu và mồ hôi.

Trà xanh đậm, nóng: chứa acid tanic trung hòa chất cồn trong máu.

Nước cam pha mật ong: có đường fructose giúp bổ sung nước và chống hạ đường huyết thường xuất hiện ở người say rượu.

Sữa chua: chậm hấp thu rượu và bảo vệ niêm mạc dạ dày nhờ có nhiều vitamin nhóm B, nhiều vi khuẩn có lợi bảo vệ đường tiêu hóa bị tổn thương do rượu bia.

Sắn dây (25-50g): có tác dụng tốt cho gan và hệ tim mạch, bảo vệ và chống co thắt ống tiêu hóa, giải độc của cơ thể, hạ sốt…

Nước ép cà chua: chứa các acid hữu cơ (citric, malic, oxalic), nhiều vitamin, muối khoáng… nên có tác dụng giải độc, bổ sung nước giàu nguyên tố vi lượng và vitamin.

Chuối: dùng quả, tuy có nhiều loài khác nhau nhưng chuối có tác dụng chung: giải độc, chống khát, bổ sung chất dinh dưỡng, bảo vệ niêm mạc đường tiêu hóa nên cần thiết cho người say rượu.

Lời khuyên

Uống nhiều nước: khi uống rượu cơ thể sẽ bị mất nước qua đường mồ hôi, đường tiểu, nôn… nên cần uống nhiều nước hơn để phòng rối loạn nước điện giải. Nhưng tuyệt đối không được uống nước có gas vì sẽ tạo ra lượng khí carbon dioxide trong dạ dày và ruột gây tăng hấp thu nhanh rượu bia vào máu.

Không uống rượu khi bụng đói: một lượng lớn rượu bia sẽ bị hấp thu nhanh vào máu khi dạ dày rỗng. Thêm vào đó, uống rượu nhanh vào dạ dày gây kích thích niêm mạc dạ dày và tổn thương hàng rào bảo vệ niêm mạc là chất nhày. Để giúp giảm bớt các vấn đề của niêm mạc dạ dày, không nên uống rượu bia khi bụng đói.

Cần kiểm soát bản thân: để không quá say xỉn rồi giải quyết hậu quả vì “phòng bệnh tốt hơn chữa bệnh”.

Bắt đầu một ngày mới là các dược sĩ lại hào hứng sản xuất “nước mát” hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh như: giải độc, mát gan, lợi tiểu, nhuận trường…

Mới sáu giờ sáng, mùi thơm của các loại tuốc nam ở Viện Y Dược học dân tộc TP. HCM. Bắt đầu một ngày mới là các dược sĩ lại hào hứng sản xuất “nước mát” hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh như: giải độc, mát gan, lợi tiểu, nhuận trường, kích thích tiêu hóa, phòng giảm sốt, đau họng…

Dùng cỏ ngọt thay mía đường

Vừa khuấy thuốc, dược sĩ (DS) Lê Thị Dung – Tổ trưởng Tổ sắc thuốc vui vẻ hỏi đố: “Trong vô số mùi thơm này, nhà báo có phân biệt được đâu là mùi rau má, đâu là mùi rễ tranh không?”. Một dãy 12 nồi thuốc đầu tiên đang sôi, hơi nước bốc ngùn ngụt, nên đứng gần mà chúng tôi gần như không thể nhìn rõ mặt nhau.

Trong lúc chờ mẻ thuốc đầu tiên, nhân viên Nguyễn Tiến Đăng tiếp tục nhanh nhẹn mở từng gói nguyên liệu chứa rễ tranh, củ sả, trần bì, cam thảo nam, gừng tươi… đã được phân sẵn liều lượng, bỏ đều vào dây chuyền 12 nồi inox khác nhau. Anh giải thích: “Bỏ dược liệu vào nồi không thể tùy hứng, thích thứ nào thì bỏ thứ đó nhiều hơn. Các vị thuốc được chia đúng liều lượng đến từng gram để đảm bảo tính chính xác của hàm lượng thuốc.

Ví dụ, rau má chỉ bỏ chính xác 0,5kg, lá muồng trâu thì 0,25kg…”. Khi 10 loại dược liệu được bỏ vào nồi, hệ thống nước lạnh đồng loạt được xả vào ngập dược liệu chừng 3cm. Thời gian ngâm khoảng 10 phút để dược liệu trương nở, sau đó mới điều chỉnh lượng nước phù hợp với hàm lượng thuốc. Mỗi nồi thuốc chứa đến 20 lít.

Sau khi ngâm thuốc, hệ thống 12 nồi thuốc bắt đầu được đun nóng bằng hơi nước. Theo DS Dung, nếu nấu bằng lửa thì thuốc dễ mất chất, biến chất có thể gây độc hại; kỹ thuật nấu bằng hơi nước sẽ đảm bảo chất lượng thuốc hơn. Mỗi nồi thuốc đều có một van cấp hơi và một van cấp nước nóng. Sau 30 phút, hệ thống nước thuốc đầu tiên “chín” tới.

Chưa kịp xả nước thuốc ra khỏi nồi, chị Dung hớt cho tôi một ngụm nước mát còn đang nóng để nếm thử. Ngoài mùi thơm của các vị thuốc nam, tôi cứ phân vân với vị ngọt tê tê ở đầu lưỡi, ngọt thanh nhưng không phải là đường.

Thấy khách thắc mắc, chị kéo tôi đến kho dược liệu, đem “bảo bối” ra khoe: “Chất tạo ngọt chính cho nước mát là cỏ ngọt, hoàn toàn không bỏ tí đường nào. Hoạt chất chính trong cỏ ngọt có tên là Steviol, có độ ngọt gấp 300 lần so với mía đường. Do đó chỉ cần bỏ 0,5g là đủ để nấu đến 1.000 chai. Vị ngọt của loại cỏ này còn là bí quyết cho bệnh nhân kiêng đường như bệnh tiểu đường, cao huyết áp… vẫn uống được”.

Mỗi nồi thuốc được nấu hai lần, lần thứ hai nấu trong 15 phút, sau đó kỹ thuật viên sẽ trộn hai nước này lại để nguội, chờ lắng – lọc cặn bằng vải lọc và bông gòn. Nước mát này lại được đưa vào máy quay ly tâm để tiếp tục tách cặn, rồi mới chiết vào từng chai thủy tinh, đóng nắp, dán nhãn. Đóng chai nước mát xong, các nhân viên sẽ đẩy toàn bộ lô hàng vào máy hấp để tiệt trùng ở nhiệt độ 121 độ C.

DS Dung cho biết: “Sau 30 phút tiệt trùng, toàn bộ lô nước mát này tiếp tục được đẩy đến bộ phận kiểm nghiệm thuốc Đông y của Viện. Sau năm ngày kiểm tra, nếu phát hiện ngẫu nhiên chai nào không đạt chất lượng thì phải bỏ nguyên cả lô thuốc đó. Nhờ kỹ thuật tiệt trùng chuẩn mà chúng tôi để đến một năm vẫn không hư, không cần dùng chất bảo quản, chất chống nấm mốc”.

Chữa được nhiều bệnh

ThS-DS Nguyễn Thị Xuân Phương, Viện Y Dược học dân tộc TP.HCM, cho biết: “Bài thuốc “nước mát” này xuất phát từ miền Đông Nam bộ vào những năm 1950 do bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng – nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế sưu tầm từ lương y Võ Văn Hưng và áp dụng trong thời kháng chiến chống Pháp.

Các vị thuốc đã được nghiên cứu và chứng minh về mặt hóa học cũng như tính chất trị liệu. Bài thuốc đã được bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng viết ra thành toa thuốc Đông y cổ truyền Việt Nam, in thành sách để phổ biến. Bài thuốc dùng điều trị cho người bệnh nhiệt miệng, nổi đẹn trong lưỡi, miệng, mụn nhọt, phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh hay có những cơn bốc hỏa, triệu chứng nóng bứt rứt người, tiểu nóng, táo bón thường xuyên.

Cũng theo DS Phương, thành phần của nước mát gồm có: rễ tranh, rau má, lá muồng trâu, cỏ mực, cỏ mần trầu, ké đầu ngựa, cam thảo nam, trần bì, củ sả, gừng tươi; giá thành rất rẻ nhưng lại nhiều công dụng như: lợi tiểu, nhuận gan, nhuận trường, thanh nhiệt, tiêu độc, lợi mật… Để giảm giá thành và giúp người bị cao huyết áp, tiểu đường uống được, Viện không bỏ đường vào nước mát mà dùng cỏ ngọt thay thế.

Ngoài ra, rễ tranh cũng góp phần làm ngọt cho nước mát. Loại nước mát này ai cũng có thể uống được, không có chống chỉ định, nhất là uống vào dịp tết khi ăn nhiều thức ăn khó tiêu, cay nóng.

Người lớn uống nguyên chai 175ml từ một – ba lần mỗi ngày, trẻ từ 6 tuổi đến 13 tuổi uống một lần 1/2 chai, trẻ từ 2-5 tuổi uống một lần 1/3 chai. Loại nước mát này không chỉ có công dụng giải nhiệt như nước mát thông thường mà còn ngừa các bệnh về sốt, chống táo bón, giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể khi thời tiết giao mùa hạn chế ho, cảm, sổ mũi.