Xu hướng thừa cân béo phì đang tăng nhanh trên toàn thế giới và kéo theo hàng loạt bệnh lý khác. Vì thế điều trị giảm béo phì hết sức quan trọng.
Béo phì tăng nhanh
Bệnh béo phì đang là vấn đề rối loạn dinh dưỡng hàng đầu ở các nước trên thế giới. Ở các nước phát triển và đang phát triển số người thừa năng lượng nhiều hơn số người đói ăn. Khu vực Thái Bình Dương là nơi có nhiều người béo phì nhất thế giới, hơn 50% dân số mắc bệnh béo phì.
Trong đó, American Samoa, quốc đảo nằm ở Thái Bình Dương, phía Đông Nam Australia có tỷ lệ dân số mắc chứng béo phì nhiều nhất thế giới, với 75% số dân. Xếp vị trí thứ 2 và 3 là Nauru và quần đảo Cook ở Nam Thái Bình Dương với tỷ lệ 71% và 63% dân số, tỷ lệ dân số ở Mỹ bị béo phì 33%, theo sau là Anh và Australia với tỷ lệ 27%.
Nguyên nhân của bệnh béo phì là một quá trình tiến triển từ từ, bao gồm ảnh hưởng di truyền, môi trường, nội tiết, chuyển hóa, dinh dưỡng, văn hóa và các yếu tố tâm lý xã hội. Ở độ tuổi 20, chuyển hóa trong cơ thể đạt đỉnh. Sau đó chuyển hóa cơ bản tăng thêm 1% mỗi năm. Điều này có nghĩa là những người trẻ tuổi với cân nặng bình thường thì cứ 10 năm trọng lượng sẽ tăng thêm trung bình 3-4kg.
Tuy nhiên, nguy cơ tăng cân sẽ cao hơn ở những người ngay từ nhỏ đã thừa cân. Ước tính những người béo phì từ lúc nhỏ sau này thường tăng khoảng 1kg/năm. Các nghiên cứu sơ bộ chỉ ra rằng những người lớn tuổi cân nặng trung bình có xu hướng tăng cân liên tục tới khi 65 tuổi sau đó sẽ bắt đầu giảm dần.

Điều trị béo phì bằng hoạt động thể lực
Có nhiều phương pháp điều trị để giảm béo phì khác nhau, nhưng cuối cùng đều dựa trên nguyên tắc thiết lập quá trình cân bằng năng lượng, tức là hiệu số giữa năng lượng hấp thu vào cơ thể và năng lượng tiêu hao. Hoạt động thể lực kết hợp trong điều trị bệnh béo phì đã được đề xuất bởi hầu hết các tổ chức y tế lớn.
Hoạt động thể lực đối với bệnh nhân béo phì nhằm mục đích tăng cường khối cơ và do đó cải thiện mức độ chuyển hóa cơ bản. Khối lượng cơ lớn làm tăng mức độ tiêu hao năng lượng. Khối lượng cơ chỉ có thể tăng thông qua hoạt động thể lực, trong khi mô mỡ có thể tăng phân hủy thông qua việc duy trì sự tiêu thụ quá mức.
Việc tăng cường khối cơ thông qua hoạt động thể lực cũng giúp tăng chuyển hóa cơ bản, giúp kiểm soát cân nặng dễ dàng hơn. Việc giảm cân thành công thông qua hoạt động thể lực nhờ tác động vào 2 mặt, xóa bỏ rào cản về mặt tâm lý; cũng như nghiêm túc, kiên trì thực hiện các bài tập và không bỏ cuộc.
Luyện tập càng thường xuyên, tích cực và lâu dài thì tác động của hoạt động thể lực càng lớn. Khả năng luyện tập của mỗi người sẽ quyết định tình trạng sức khỏe có được cải thiện ổn định không.
Nghiên cứu gần đây của TS. Susan Votruba tại Đại học Wisconsin (Mỹ) chỉ ra rằng, các bài tập có tác động lên hệ thống trao đổi chất lớn hơn ta tưởng nhiều và sẽ làm tăng khả năng cơ thể dùng mỡ tạo năng lượng trong suốt thời gian còn lại trong ngày. Các tác giả còn cho rằng tập luyện như HIIT (High Intensity Interval Training) là phương pháp tập luyện cường độ cao ngắt quãng xen kẽ với các khoảng thời gian tập luyện cường độ thấp sẽ khiến cơ thể tiếp tục đốt mỡ với tỷ lệ lớn hơn.
Các nhà khoa học ở Đại học Kansas cũng đã hoàn thành một nghiên cứu về tác dụng của tập luyện và lượng calorie tiêu hao. Nghiên cứu thử nghiệm trên một nhóm người béo phì bằng cách tập luyện trong 6 tháng, liệu trình 5 ngày mỗi tuần, với 75% khả năng tối đa.
Kết quả, mặc dù những người tham gia thử nghiệm có khả năng vận động tăng dần, tổng lượng calorie mà họ tiêu thụ trong mỗi buổi tập không thay đổi nhiều. Tuy nhiên, nhóm người này vẫn tiếp tục giảm cân. Điều này do tác động tích lũy của những bài tập cường độ cao đã làm tăng tốc độ trao đổi chất kể cả khi được nghỉ ngơi.

Lợi ích của hoạt động thể lực
Hoạt động thể lực không chỉ nhằm điều trị béo phì, nâng cao sức khỏe mà còn ngăn ngừa, điều trị các bệnh khác. Hoạt động thể lực giúp làm giảm nguy cơ tử vong vì bệnh tim mạch, giảm nguy cơ tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn tâm thần và giảm cholesterol máu…
Ở các nước phát triển và đang phát triển, hoạt động thể lực đã và đang được áp dụng thành phương pháp kê đơn như một biện pháp điều trị hiệu quả các bệnh mãn tính không lây nhiễm (tim mạch, đái tháo đường, béo phì, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, loãng xương, nhược cơ…).
Không có 1 viên thuốc nào có thể điều trị được 10 loại bệnh cùng một lúc, nhưng hoạt động thể lực lại có nhiều tác dụng: Duy trì nồng độ đường máu ổn định; tăng cường chức năng của hệ tim mạch, hô hấp (chức năng của tim và phổi); tăng mật độ khoáng chất ở xương (dự phòng loãng xương); tăng độ đàn hồi của cơ; giảm cholesterol máu; giảm huyết áp tâm thu; kiểm soát cân nặng; tăng cảm giác thoải mái, loại bỏ stress; tăng chất lượng giấc ngủ; tăng sự giao lưu xã hội, chống trầm cảm.
Như vậy, tăng cường hoạt động thể lực trong phòng và điều trị bệnh béo phì nói riêng và bệnh không lây nhiễm nói chung đặc biệt phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm ở nước ta chiếm hơn 66% các ca mắc bệnh và đang có nguy cơ tăng cao; còn tỷ lệ tử vong chiếm tới 75% tổng số ca.
Ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học chứng minh hoạt động thể lực thường xuyên sẽ là một trong những giải pháp giúp phòng tránh những bệnh không lây nhiễm và cả bệnh béo phì đang phổ biến hiện nay.

Theo: Tạp chí Sài Gòn Giải Phóng/BS.CK1 Nhâm Chấn Phát, Khoa dinh dưỡng, Viện Y dược học dân tộc TPHCM

Khi mắc một số bệnh về dạ dày, như viêm loét dạ dày tá tràng, nhiều người thường lo lắng không biết điều trị theo phương pháp tây y hay đông y sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất. Dưới đây là một số những phân tích để người bệnh hiểu hơn về 2 phương pháp điều trị này.
Nguyên nhân gây bệnh
Viêm dạ dày tá tràng mạn tính thường do 6 nguyên nhân chính: Bia rượu; chế độ ăn uống nghỉ ngơi không điều độ ăn nhiều thức ăn cay nóng; làm việc trí óc căng thẳng; do tự ý sử dụng thuốc lâu dài đặc biệt kháng viêm, giảm đau, kháng sinh; do vi khuẩn Helicobacter Pylori (HP). Ngoài ra, có một thói quen làm cho viêm dạ dày tái đi tái lại và dễ dẫn đến ung thư do hút thuốc lá.

Điều trị bằng thuốc tây
Điều trị viêm dạ dày tá tràng bằng tân dược giúp người bệnh giảm triệu chứng khó chịu (ợ hơi, ợ chua, đau thượng vị, đầy hơi, chướng bụng…) nhanh chóng trong vòng 2 tuần. Tuy nhiên, tác dụng phụ của thuốc cũng là vấn đề người bệnh nên lưu ý khi tự ý sử dụng thời gian dài.
Đối với nhóm trung hòa axit có tác dụng mạnh, nhanh, tuy nhiên có khả năng gây ra hiện tượng nhiễm kiềm cho toàn bộ cơ thể. Bên cạnh đó, tác dụng phụ của thuốc này gây ra 1 phản ứng ngược dẫn đến sự tăng tiết gastrin dẫn đến tăng tiết axit trong dạ dày. Nhóm thuốc hydroxit nhôm dễ gây ra hiện tượng táo bón. Nếu dùng nhiều trong thời gian dài dễ gây ra tình trạng thiếu phosphat, hậu quả là người bệnh thường cảm thấy khó chịu, chán ăn và mệt mỏi.
Đối với nhóm thuốc giảm tiết axit mạnh như cimetidine, ranitidin, omeprazole… liều cao hoặc kéo dài trên 1 năm sẽ làm gia tăng nguy cơ loãng xương, có nhiều tác dụng phụ và tương tác thuốc bất lợi cho người bệnh, một số trường hợp làm suy giảm khả năng tình dục… và có nguy cơ tiến triển thành ung thư da dày.
Ngoài ra, nếu nhiễm vi khuẩn HP, dùng kháng sinh theo phác đồ là một chỉ định điều trị cần thiết. Tuy hiên, kháng sinh sẽ gây loạn khuẩn, rối loạn tiêu hóa, tổn thương gan và thận, nếu dùng liều quá cao, lâu dài sẽ gây viêm gan, suy thận mãn tính.

Vai trò y học cổ truyền
Ngày nay, bên cạnh thành tựu y học hiện đại, con người tìm đến những liệu pháp điều trị có nguồn gốc từ thiên nhiên để đảm bảo cân bằng tính an toàn và hiệu quả. Đối với viêm dạ dày tá tràng, y học cổ truyền cũng ghi nhận nhiều bài thuốc có giá trị.
Ưu điểm y học cổ truyền là coi con người là một thể thống nhất, nên việc điều trị bệnh phải bắt nguồn từ việc điều trị nguồn gốc căn nguyên của bệnh. Do đó thuốc không những chỉ có tác dụng chữa đau dạ dày mà còn có tác dụng chữa trị các bệnh khác liên quan cũng như bồi bổ cơ thể. Đây là điều y học hiện đại không có được.
Có 3 loại thảo dược đã được nghiên cứu điều trị viêm dạ dày tá tràng: Lá khôi có thành phần hóa học chính là tanin, chất này có tác dụng chống viêm, làm se vết loét, làm liền sẹo, giảm sự gia tăng của axit dạ dày. Nhờ cơ chế này nên lá khôi rất tốt trong điều trị đau dạ dày tá tràng, làm bớt ợ chua, nóng rát vùng thượng vị, giúp bệnh nhân có cảm giác dễ chịu khoan khoái, nhẹ bụng.
Chè dây có chứa flavonoid, chất này đặc biệt có tác dụng làm giảm thể tích dịch vị, giảm độ axit tự do và giảm độ axit toàn phần. Chè dây cũng có tác dụng làm sạch vi khuẩn HP, đây là loại xoắn khuẩn sống trên lớp nhày niêm mạc dạ dày. Ngoài ra, hàm lượng lớn flavonoid trong chè dây có tác dụng chống viêm, cắt cơn đau nhanh, chữa bệnh đau dạ dày.
Nghệ có hoạt tính chống viêm cấp tính và viêm mạn tính, chống loét dạ dày và chống rối loạn tiêu hóa. Cao chiết từ nghệ làm giảm tiết dịch vị, tăng lượng chất nhầy trong dịch vị, bảo vệ niêm mạc dạ dày, tá tràng.
Như vậy, theo kinh nghiệm bản thân điều trị trên người bệnh, việc lựa chọn thuốc tây hay thuốc y học cổ truyền hoặc kết hợp cả 2 tùy theo triệu chứng, giai đoạn của bệnh căn cứ theo ưu và khuyết điểm của mỗi loại thuốc như đã phân tích ở trên. Nhìn chung, giai đoạn cấp nên dùng thuốc tân dược, về sau phối hợp thuốc y học cổ truyền và duy trì để phòng ngừa tái phát.
Có nhiều quan niệm cho rằng thuốc y học cổ truyền tác dụng chậm do điều trị gốc bệnh. Riêng đối với bệnh viêm dạ dày tá tràng mạn tính, tôi không đồng tình với quan điểm này vì chính bản thân đã trải nghiệm các bài thuốc y học cổ truyền và cảm nhận hiệu quả rõ ràng.
Hơn nữa, các thành phẩm y học cổ truyền ngày nay cũng tiện lợi cho người bệnh sử dụng trong thời gian dài. Cuối cùng, điều quan trọng không kém, người bệnh cần kiểm soát lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý, đúng giờ, và nên bỏ thuốc lá bia rượu để tránh tái phát và ung thư hóa về sau.
Và điều quan trọng cuối cùng đó là không nên tự điều trị bệnh lý viêm dạ dày tá tràng mạn tính, nên đến bác sĩ để được tư vấn chế độ ăn, những điều cần tránh và bài thuốc, vị thuốc y học cổ truyền phù hợp với thể bệnh (viêm cấp hay mãn, có cần kết hợp dùng thuốc bổ không khi mắc bệnh một thời gian dài, không tiêu hóa tốt do dạ dày lãn công) và đặc thù riêng của chính cơ thể người bệnh (như bạn lả người thể trạng hàn hay thể trạng nhiệt).
Theo: BS.CKII Trần Minh Quang, Viện Y dược học dân tộc TPHCM/ Sài gòn/Giải phóng Đầu tư tài chính