Việt Nam có nhiều loại cây, rau làm thuốc có hiệu quả phòng và trị nhiều loại bệnh gan, điển hình: Cây Artichoke, Nấm Linh chi, Tỏi, Cây Ưng Bất bạc, Cây Trâm bầu, Nghệ, lá Sen…
Nguyên tắc chung: chọn thức ăn hay cây thuốc có tác dụng tốt trên sức khỏe của hệ tiêu hóa (Dạ dày, ruột, tụy, gan), đủ prebiotic và probiotic).

1. Artichaud (a-ti-sô):
Dịch chiết Lá Artichaud có tác dụng giảm tổn thương tế bào gan),
Artichaud cải thiện tế bào gan sản xuất mật, giúp loại bỏ độc tố và tiêu hóa chất béo.
Một NC khác sử dụng Artichoke trên người Gan nhiễm mỡ KR, uống Artichoke hàng ngày trong 2 tháng: kết quả giảm viêm gan và hạn chế lắng đọng chất béo hơn đối tượng không uống Artichoke.
Các nhà nghiên cứu nhận định bước đầu do trong Artichoke có chưá cynarin và silymarin có hoạt tính antioxydant cao.
2. Linh chi (Ganoderm lucidum):
LC θ viêm gan, đặc biệt những trường hợp không tổn thương gan quá nặng. Một NC lâm sàng với dịch chiết LC có tác dụng cải thiện chất lượng sống người bệnh HBV hoạt động; giảm men gan, hạn chế gan nhiễm mỡ.
3. Tỏi:
Dịch chiết Tỏi giảm Gan nhiễm mỡ, đề kháng insulin, cải thiện vi khuẩn đường ruột trên chuột thực nghiệm gây mô hình đề kháng insulin (Toshio Maeda, Satomi Miki, Naoaki Morihara, Yoshiyuki Kagawa).
Chất diallyl disulfide (DADS) trong Tỏi có tác dụng chống lại Stress oxide hóa do ethanol (Institute of Toxicology, School of Public Health, Shandong University, China (Biochimica et Biophysica Acta).
Giảm cholesterol và ổn định huyết áp
NC tại trường ĐH Ankara khảo sát tác dụng của dịch chiết Tỏi trên người bệnh tăng huyết áp đăng trên Tạp chí Journal of Nutritional Biochemistry.
Theo dõi 23 người tình nguyện có tăng cholesterol; 13/23 người bị tăng huyết áp, chia 2 nhóm: Nhóm huyết áp bình thường và Nhóm THA.
Kết quả sau 4 tháng:
Giảm rõ rệt HA tâm trương và tâm thu,
Cải thiện lipid máu, giảm chất oxide hóa (MDA) trong máu.
4. Cây Ưng bất bạc (Zanthoxylum avicennae, họ Rutaceae):
KN người Tày, tên khác: Mạy khuống, Muồng truổng, Đen gai, Sẻn đen…chữa viêm gan vàng da, viêm gan mạn. Đã có NC khoa học chứng minh ƯBB bảo vệ tế bào gan tổn thương do rượu và hóa chất, hạ men gan, viêm gan virus B, khôi phục chức năng tế bào gan, phòng xơ gan.
NC của Trần Đức Dũng tại Đài Loan: ƯBB diệt tế bào K gan HA22T phân lập từ BN k gan, tăng chỉ số apoptosis của tế bào K từ 3 đến 3,5 lần, ức chế phát triển của tế bào K gan, giảm kích thước khối u từ 59 đến 86,3%, ức chế quá trình tăng sinh của tế bào K, ức chế xâm lấn và di căn của tế bào K gan.
5. Trâm bầu (Chưn bầu, Chưng bầu, Combretum qualrangulare Kurz., họ Combretaceae):
Có hơn 30 chất trong dịch chiết Metanol của lá và hạt trâm bầu có cấu trúc flavovoid như quadrangularol B, kamatakein, trihydroxy-dimetoxyflavon…tác dụng bảo vệ tế bào gan.
Lợi mật: Nước sắc lá Trâm bầu có tác dụng lợi mật, giúp cho sự tiêu hóa thức ăn dễ dàng (còn gọi là thuốc bổ đắng), ăn ngon miệng, tăng cảm giác thèm ăn.
Lợi tiểu: tăng lượng nước tiểu nhưng chậm hơn so với Furosemid, sử dụng lâu dài Trâm bầu chưa phát phát hiện độc tính trên XN máu và mô học.

LỜI KẾT
Không nên xem thường Gan nhiễm mỡ, vì bệnh diễn tiến rất âm thầm và tiềm ẩn đến khi chuyển thành viêm gan mạn tính, xơ gan hoặc K gan,
Cần kết hợp biện pháp không sử dụng thuốc và dùng thuốc: kiểm soát cân nặng, thực hiện chế độ ăn “thanh đạm”, lối sống hợp lý, tập thể dục đều đặn, ưu tiên thức ăn hay dược liệu chất lượng (đã qua nghiên cứu),…sẽ phòng chống được Gan nhiễm mỡ.
Phát hiện Gan nhiễm mỡ càng sớm, điều trị hiệu quả càng cao.
Nguồn: BS Trần Văn Năm/ Nguyên Phó Viện trưởng Viện Y Dược học dân tộc TP. Hồ Chí Minh

I. NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ GAN NHIỄM MỠ:
Gan nhiễm mỡ (Fatty liver) còn gọi là Gan thoái hóa mỡ (Steatosis), mỡ tích tụ trong gan và chiếm > 5 % thể tích gan (BT mỡ chiếm # 5%), thường gặp ở mọi độ tuổi.

Có 2 loại:
Gan nhiễm mỡ do rượu (Alcoholic fatty liver)
Gan nhiễm mỡ không do rượu (Nonalcoholic fatty liver disease = NAFLD,Gan nhiễm mỡ KR): không uống hoặc uống < 10 – 20g/ngày, không liên tục.
Gan nhiễm mỡ KR: một bệnh tác động xấu đến chức năng gan thường gặp nhất.
Gan nhiễm mỡ KR ảnh hưởng ¼ dân số Hoa kỳ, tần suất cao trên những đối tượng thừa cân béo phì, đái tháo đường.
Việt Nam, có khoảng 20 – 30% dân số mắc Gan nhiễm mỡ. Gan nhiễm mỡ không thể xem thường vì đây là một bệnh lý tiến triển lâu dài, trên 10 năm và khoảng 20% trường hợp chuyển thành tổn thương nặng như xơ gan, ung thư gan.
Tầm soát (Siêu âm) và kiểm tra chỉ số mỡ máu, men gan theo định kỳ rất cần thiết để phát hiện sớm Gan nhiễm mỡ.
Nguyên nhân Gan nhiễm mỡ:
Không có nguyên nhân duy nhất, thường do chế độ ăn uống không hợp lý, căng thẳng, béo phì hay lối sống không khoa học.
Các yếu tố nguy cơ:
Thừa cân, Bệnh đái tháo đường, ít vận động, chế độ ăn uống không hợp lý.
Bệnh suy giáp, Suy tuyến yên.
Hội chứng chuyển hóa (tăng triglyceride, tăng cholesterol, tăng acid uric, kháng insulin, vòng bụng to).
Sử dụng thuốc điều trị ung thư, Phẫu thuật dạ dày, ruột, Hội chứng buồng trứng đa nang.
II. PHẢI LÀM GÌ KHI GAN NHIỄM MỠ:
Gan nhiễm mỡ độ 1 và 2 có thể phục hồi tốt, độ 3 các tổn thương khó phục hồi. Gan nhiễm mỡ không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị nguyên nhân nếu có. Cụ thể:
1. Ăn uống hợp lý:
Tăng cường rau tươi, xanh, đa màu sắc,
Sử dụng gia vị: hành, tỏi, trà xanh, nghệ, gừng.
Hạn chế các loại trái cây ngọt, chọn trái đắng, chát, chua (trái cây có múi, ổi…),
Không nên ăn phủ tạng động vật, mỡ động vật, Các loại thịt đỏ.
Hạn chế thực phẩm có nhiều tinh bột, nhiều đường như bánh kẹo…
Dùng dầu thay mỡ động vật: đậu nành, dầu mè, dầu cám, dầu oliu. Nên ăn trực tiếp, không đun nhiệt độ quá cao, ngay cả margarine (bơ thực vật) [trans-fat].
Bổ sung cá vào thực đơn ăn uống.
Kiêng thuốc lá,; hạn chế Rượu, bia,

2. Thực hiện lối sống hợp khoa học:
Người béo phì, ít vận động: cần tích cực giảm cân, tăng cường vận động, điều chỉnh chế độ ăn.
Khi viêm gan do thuốc: cần chuyển sang sử dụng các loại thuốc ít tổn hại gan.
Điều trị các bệnh lý nội tiết,
Gan nhiễm mỡ sau phẫu thuật, suy dinh dưỡng, nên bổ sung đầy đủ thành phần dinh dưỡng.
Duy trì vận động 30 phút/ngày: đi bộ, bơi lội, cầu lông, đi xe đạp…
Kiểm soát cân nặng, giảm cân từ từ và đều đặn, nếu ăn thiếu đạm sẽ xấu thêm tình trạng Gan nhiễm mỡ.
Hạn chế căng thẳng, lao động quá sức, nghỉ ngơi hợp lý.
Kiểm tra sức khỏe theo định kỳ, theo dõi sát khi bị rối loạn lipid máu.
Kiểm soát đề kháng insulin và điều trị Đái tháo đường,
3. Cân nhắc sử dụng nhóm thuốc hạ mỡ máu statins: dùng statin điều trị NAFLD/NASH vẫn còn bàn cãi vì Statin có thể giảm men gan nhưng không thay đổi về mô học của gan.
Hiệu quả của statin trên thoái hóa mỡ, viêm và hóa sợi thay đổi không có ý nghĩa thống kê.
Hiện statin không được khuyên dùng trị Gan nhiễm mỡ (RCTs = Randomized controlled trials, chưa ủng hộ).

(Mời đón xem tiếp phần: LIỆU PHÁP TỰ NHIÊN TRỊ GAN NHIỄM MỠ)

Nguồn: BS Trần Văn Năm/ Nguyên Phó Viện trưởng Viện Y Dược học dân tộc TP. Hồ Chí Minh