Nhiều người bệnh lo lắng với các di chứng hậu COVID-19, lợi dụng tâm lý hoang mang của bệnh nhân, hàng loạt phương pháp điều trị hậu COVID-19 được rao tràn lan trên các trang mạng xã hội. Theo các chuyên gia y tế, điều này có thể bỏ lỡ mất thời gian vàng điều trị, nguy hiểm đến sức khỏe người bệnh.

“Uống 3 tháng khỏi dứt điểm”?
Gần đây trên các trang mạng xã hội xuất hiện hàng loạt quảng cáo thuốc, thực phẩm chức năng, thuốc bắc… có công dụng thần kỳ, uống chữa dứt điểm tình trạng hậu COVID-19.
Một tài khoản Facebook có tên là N.T. quảng cáo cho chúng tôi thực phẩm bảo vệ sức khỏe “I-B…” nhưng T. lại giới thiệu đây là một loại thuốc điều trị hậu COVID-19. “Trong cơ thể nó hư hỏng, bị lỗi chỗ nào thuốc sẽ sửa chữa chỗ đó. Hiện tại không có thuốc nào trị được hậu COVID-19, uống thuốc tây chỉ giảm được triệu chứng, dừng thuốc là còn bị nặng hơn nữa. Thuốc này thấm sâu vào tận tế bào, điều trị tận gốc hậu COVID-19 như phổi, gan, thận… không cần tập vật lý trị liệu cũng được”, T. chào mời.
T. ra giá cho chúng tôi 870.000 đồng/hộp 60 viên, uống 6 viên/ngày trong vòng 3 tháng sẽ hồi phục ngay.
Tương tự, một tài khoản khác có tên là “bác sĩ D.” tự giới thiệu chuyên bán các loại thuốc bắc hỗ trợ điều trị COVID-19 của một phòng khám y học cổ truyền tại Tân Bình, TP.HCM. Qua số điện thoại tư vấn, khi kể về triệu chứng, “bác sĩ mạng” này khuyên chúng tôi uống 20 thang thuốc mới hết được, 10 thang là 1,8 triệu đồng, 20 thang là 3,6 triệu đồng.
“Em có triệu chứng hậu COVID-19 phải uống 20 thang mới ổn, khỏi rồi uống bao nhiêu thang là tùy em. Thành phần chính chỉ cần biết là các vị thuốc bắc. Chị đã điều trị cho mấy ngàn người COVID-19 rồi chứ không chỉ riêng mình em, nên yên tâm”, “bác sĩ D.” hối mua. Các đơn thuốc được cho là điều trị hậu COVID-19 tràn lan trên các trang mạng xã hội mà không cần đi điều trị.

Không dựa mạng xã hội để uống thuốc
TS Trương Thị Ngọc Lan – phó viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TP.HCM – cho biết hậu COVID-19 phần lớn là do suy nhược cơ thể, mỗi người một thể trạng sẽ có bài thuốc tương ứng khác nhau. Trong Đông y hiện nay không có bài thuốc nào điều trị chung cho tất cả các hội chứng hậu COVID-19.
Hiện nay mạng xã hội xuất hiện nhiều bài thuốc Đông y bán cho người bệnh là hết sức nguy hiểm, người bệnh không thể biết được nguồn gốc xuất xứ của thuốc ra sao, đã được Bộ Y tế cấp phép chưa… Không thể dựa trên mạng xã hội để uống thuốc được, nguyên tắc là phải khám bệnh trực tiếp cho người bệnh, bác sĩ mới được bốc thuốc.
TS Nguyễn Như Vinh – trưởng khoa thăm dò chức năng hô hấp Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM – cho biết hiện nay không có thuốc đặc trị nào có thể điều trị dứt điểm hậu COVID-19.
Hậu COVID-19 có thể từ bên ngoài như rụng tóc, nổi ban, tiêu chảy… cho đến phía bên trong như viêm phổi, đau khớp… điều trị sẽ tập trung vào từng cơ quan, bộ phận. Có 200 triệu chứng khác nhau liên quan đến hậu COVID-19 nên không có thuốc nào có thể chữa bách bệnh. Các loại thực phẩm chức năng chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thể thay thế thuốc.
Trong số các triệu chứng tổn thương cơ quan ở phía trong, nhiều trường hợp xét nghiệm lại thấy chỉ số xét nghiệm bình thường, nhưng không phải không có bệnh, bác sĩ vẫn ghi nhận có biện pháp can thiệp kịp thời từ hành vi, lời nói, tư vấn.
Theo TS Vinh, đối với các đơn thuốc một người dùng truyền tay nhiều người trong y khoa là điều cấm kỵ, bởi vì cùng một bệnh hai người khác nhau đã dùng thuốc khác nhau vì mức độ nặng, các bệnh lý đi kèm, giai đoạn bệnh, thể trạng khác nhau.
“Điều trị hậu COVID-19 không phải chỉ riêng việc dùng thuốc, phải kết hợp với vật lý trị liệu, chế độ dinh dưỡng hợp lý. Tập thể dục có vai trò rất quan trọng trong điều trị hậu COVID-19, giúp cải thiện máu huyết lưu thông, tăng sức đề kháng. Người bệnh nên chọn những môn thể dục yêu thích, duy trì đều đặn tập cường độ càng ngày càng gia tăng theo sức chịu đựng”, TS Vinh nói.

Điều trị hậu COVID-19 ở đâu? TS Vinh cho biết người mắc COVID-19 trước đó từng nằm viện điều trị, thở oxy nên đi khám lại vì có thể bị tổn thương phổi. Những người bị nhẹ nhưng vẫn còn triệu chứng nên đi khám. Hiện TP.HCM có nhiều bệnh viện điều trị các di chứng hậu COVID-19 mà người dân có thể đến để thăm khám và điều trị như: Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, Viện Y dược học dân tộc TP.HCM, Bệnh viện Phục hồi chức năng, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Đại học Y dược…

Nguồn: THU HIẾN/Báo Tuổi trẻ

Sáng 16-1, Viện Y dược học dân tộc TP.HCM tổ chức lễ phát động chương trình “Chung tay chăm sóc sức khỏe nhân dân hậu nhiễm COVID-19” với chủ đề “Sức khỏe nhân dân – Nụ cười thầy thuốc”.
Trong buổi sáng đã có khoảng 250 người dân thuộc quận Phú Nhuận sau khi khỏi COVID-19 được khám miễn phí và hàng chục trẻ em có hoàn cảnh khó khăn do ảnh hưởng dịch được nhận phần quà từ viện.
BS.CKII Huỳnh Nguyễn Lộc – phó chủ tịch Trung ương Hội Đông y Việt Nam, viện trưởng Viện Y dược học dân tộc TP.HCM – cho hay với mong muốn chia sẻ, mang lại niềm vui, điều tốt nhất đến sức khỏe người dân TP; viện cùng với các đơn vị đồng hành đã tổ chức khám sức khỏe tầm soát, tư vấn miễn phí cho 12.000 người dân.

Phát biểu tại chương trình, ông Nguyễn Hữu Hiệp – trưởng Ban Dân vận Thành ủy TP.HCM – gửi lời cảm ơn đến đội ngũ thầy thuốc, 6.000 hội viên của Hội Đông y TP.HCM đã chung tay cùng TP chống dịch COVID-19 trong thời gian qua với kết quả đem lại rất lớn.
Ông Hiệp mong muốn đội ngũ thầy thuốc tiếp tục phát huy vai trò của Hội Đông y trong công tác phòng chống dịch, đưa người bệnh nhiễm COVID-19 trở về trạng thái sức khỏe bình thường.
“Tôi đề nghị Hội Đông y TP không ‘khống chế’ con số 12.000 người được khám sức khỏe hậu COVID-19, với công sức của mình và ‘kích hoạt’ thêm những hội viên đông y trên địa bàn TP để chăm lo người dân càng nhiều càng tốt”, ông Hiệp nói.

Nguồn: Xuân Mai/Báo Tuổi trẻ

Sáng 16-1, Hội Đông Y TPHCM phối hợp với Báo Sài Gòn Giải Phóng và các đơn vị liên quan tổ chức công bố thực hiện chương trình chung tay chăm sóc sức khỏe nhân dân hậu nhiễm Covid-19, với chủ đề “Sức khỏe nhân dân – nụ cười thầy thuốc”, tại Viện Y dược học dân tộc TPHCM.

Nguồn: Thu Hương – Thụy Quyên/Báo SGGP

Theo y học cổ truyền, sau khi khỏi bệnh, cơ thể chưa hồi phục hoàn toàn, chính khí suy nhược, tân dịch hao tổn, do đó cần tiếp tục điều trị để phục hồi chức năng Tạng Phủ, cân bằng Âm Dương cơ thể.
Nhóm người bệnh hậu Covid – 19 có triệu chứng được chia làm bốn thể cơ bản: Thể phế tỳ khí suy, thể khí âm lưỡng hư, thể khí hư huyết ứ, thể khí huyết hư.
Điều Trị Các Thể Bệnh Theo Y Học Cổ Truyền

1.Thể phế tỳ khí suy:
Triệu chứng lâm sàng: Khí đoản, mỏi mệt uể oải, buồn nôn, ăn kém, bụng đầy, đại tiện vô lực, phân lỏng không hết bãi. Lưỡi nhạt bệu, rêu trắng nhờn.
Pháp điều trị: Kiện tỳ bổ phế, ích khí hóa thấp.
(1) Các Bài thuốc tham khảo:
Bài 1: Sâm linh bạch truật tán (Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương): Trong trường hợp khí hư, thấp nhiều, triệu chứng đầy bụng, tiêu phân nhão.

Thành phần	Liều lương
Đảng Sâm	12g
Bạch truật	12g
Ý dĩ	10-12g
Liên nhục	10-12g
Sa nhân	6-8g
Hoài sơn	12g
Phục linh	12g
Bạch biển đậu	10-12g
Cát cánh	6-8g
Cam thảo	12g

– Dạng bào chế: Bột thô, cao lỏng hoặc thuốc sắc.
– Cách dùng, liều dùng:
+ Dạng thuốc sắc: dùng mỗi vị với hàm lượng từ 8-12g, khi sắc cần lưu ý đặc điếm của mỗi vị thuốc để đảm bảo hiệu quả. sắc uống 1 thang/ngày, uống lúc ấm chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều.
+ Dạng bột: Mỗi lần uống 8-12g, hãm với 150ml nước nóng, mỗi ngày uống 2 lần.
+ Dạng cao lỏng: Cách dùng và liều dùng tương đương với 1 thang sắc.
Bài 2: Hương sa lục quân tử thang (Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương): trong trường hợp Tỳ vị hư hàn, ăn đồ sống lạnh, bụng đau.

Thành phần	Liều lượng
Đảng sâm	10g
Cam thảo	6g
Sa nhân	6g
Phục linh	9g
Trần bì	9g
Mộc hương	6g
Bạch truật	9g
Bán hạ	12g

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Bài 3: Bổ trung ích khí thang (Tỳ vị luận): Thăng đề trung khí. Dùng khi mệt nhiều, kèm hoa mắt chóng mặt, xây xẩm, tiêu phân lỏng.

Thành phần	Liều lượng
Đảng sâm	12-16g
Thăng ma	4-6g
Đương quy	12g
Hoàng kỳ	20g
Sài hồ	6-10g
Cam thảo	4g
Bạch truật	12g
Trần bì	4-6g

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Châm cứu:
– Châm bổ: Quan nguyên, Khí hải, Túc tam lý, Thái khê, Phế du, Tỳ du, Thận du.
– Châm tả: Phong long, Âm lăng tuyền.
– Cứu: Quan nguyên, Khí hải.
Căn cứ biện chứng luận trị, thầy thuốc gia giảm phương huyệt phù hợp.
– Phương pháp châm: Điện châm.
– Thủy châm: Vitamin nhóm B kết họp.
Liệu trình: 15 ngày/ 1 liệu trình, chọn từ 5 – 15 huyệt.
2.Thể khí âm lưỡng hư:
Triệu chửng lâm sàng: Mệt mỏi, khí đoản, miệng khô, khát, tâm quý, nhiều mồ hôi, ăn kém, sốt hâm hấp hoặc không sốt, ho khan ít đờm. Mạch tế hoặc hư vô lực.
Pháp điều trị: ích khí dưỡng âm, hoạt huyết thông lạc.
(1) Bài thuốc tham khảo:
Bài 1: Sinh mạch tán (Nội ngoại thương biện hoặc luận.)

Thành phần	Liều lượng
Đảng sâm	12g
Mạch môn	12g
Ngũ vị tử	8g

– Dạng bào chế: Bột thô, thuốc sắc hoặc cao lỏng
– Cách dùng, liều dùng:
+ Thuốc sắc và cao lỏng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống lúc ấm.
+ Dạng bột: mỗi lần 8-12g, hãm với nước nóng, chắt lấy nuớc uống, bỏ bã thuốc, ngày 2 lần sau ăn sáng chiều.
Bài 2: Bảo nguyên thang (Tỳ vị luận)

Thành phần	Liều lượng
Cam thảo chích	40g
Hoàng kỳ chích	12g
Đảng sâm	80g
Nhục Quế	2g
Sinh khương	4g

Dạng bào chế: thuốc sắc hoặc cao lỏng
-Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Bài 3: Thập toàn đại bổ (Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương)

Thành phần	Liều lượng
Đương quy	12g
Thục địa	12g
Phục linh	12g
Quế chi	4g
Xuyên khung	8g
Nhân sâm	12g
Cam thảo	4g
Bạch thược	12g
Bạch truật	12g
Hoàng kỳ	12g
Có thể bỏ Nhục quế, Gia tri mẫu	12g

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Bài 4: Nhân sâm dưỡng vinh thang (Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương)
– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Bài 5: Lục vị địa hoàng hoàn (Tiểu nhi dược chứng trực quyết) hợp Sinh mạch ấm (Nội ngoại thương biện hoặc luận)

Thành phần	Liều lượng
Sinh địa	15g
Hoài sơn	8g
Đơn bì	10g
Ngũ vị tử	8g
Sơn thù	8g
Phục linh	8g
Sa sâm	10g
Trạch tả	6g
Mạch môn	10g

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống lúc ấm.
Bài 6: Dưỡng âm thanh phế thang (Trùng lâu ngọc hồ).

Thành phần	Liều lượng
Sinh địa	12-20g
Mạch môn	8 – 16g
Bạch hà	6-8g
Huyền sâm	8-16g
Đơn bì	8-16g
Cam thảo	6-8g
Xích thược	8-12g
Xuyên bối mẫu	8-12g
Có thể dùng thêm Đảng sâm

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Châm cứu:
– Châm bổ: Quan nguyên, Khí hải, Túc tam lý, Tam âm giao, Thái khê, Phục lưu, Âm cốc, Khúc tuyền, Phế du, Tâm du, Can du, Thận du.
– Bình bổ bình tả: Thái xung, Nội quan.
Căn cứ biện chứng luận trị, thầy thuốc gia giảm phương huyệt phù họp.
– Phương pháp châm: Điện châm.
– Thủy châm: Vitamin nhóm B kết hợp.
– Liệu trình: 15 ngày/ 1 liệu trình, chọn từ 5 – 15 huyệt.
3. Thể khí hư huyết ứ:
Triệu chứng lâm sàng: Mệt mỏi, khó thở, thở gấp, đau tức ngực, đau lâu ngày không đỡ, đau nhói, khô miệng không muốn uống nuớc, trống ngực, mất ngủ hay mơ, phiền táo, hay tức giận. Luỡi đỏ xạm, có điểm huyết ứ. Mạch khẩn hoặc sáp.
Pháp điều trị: ích khí bổ phế, Hoạt huyết hóa ứ.
(1) Bài thuốc tham khảo:
Bài 1: Bảo nguyên thang (Tỳ vị luận) phối với Huyết phủ trục ứ thang (Y lâm cải thác)

Thành phần	Liều lượng
Đảng sâm	80g
Chích kỳ	12g
Hồng hoa	12g
Xuyên khung	6g
Cát cánh	6g
Cam thảo	4g
Chích thảo	40g
Nhục quế	2g
Đương quy	12g
Xích thược	8g
Sài hồ	4g
Sinh khương	4g
Đào nhân	16g
Sinh địa	12g
Ngưu tất	12g
Chỉ xác	8g

Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Châm cứu:
– Châm bổ: Quan nguyên, Khí hải, Túc tam lý, Tam âm giao, Tâm du, Can du, Thận du, Thần môn.
– Châm tả: Huyết hải, Lương khâu, Họp cốc, Liệt khuyết, Thái xung.
Căn cứ biện chứng luận trị, thầy thuốc gia giảm phương huyệt phù hợp.
– Phương pháp châm: Điện châm.
– Thủy châm: Vitamin nhóm B kết hợp.
– Liệu trình: 15 ngày/ 1 liệu trình, chọn từ 5 – 15 huyệt
4. Thể khí huyết hư,
Triệu chứng lâm sàng: Tinh thần mệt mỏi, đoản hơi đoản khí, ho khan không đờm, dễ mệt mỏi, ăn uống kém, tay chân vô lực, hoa mắt chóng mặt, hồi hộp, mất ngủ, sắc mặt trắng xanh không tươi, móng tay chân nhợt, trong người nóng lại sợ lạnh, chất lưỡi non bệu, mạch tế vô lực.
Pháp điều trị: Bổ khí dưỡng huyết.
Bài thuốc tham khảo: Bát trân thang gia giảm (Thủy trúc đường kinh nghiệm phương)

Thành phần	Liều lượng
Đảng sâm	12g
Xuyên khung	8g
Bạch linh	10g
Tang diệp	12g
Cam thảo	4g
Đương quy	12g
Cát cánh	8g
Bạch truật	10g
Sài đất	12g
Sinh địa	16g
Bạch thược	10g
Kim ngân hoa	12g
Xạ can	8g

– Dạng bào chế: Thuốc sắc hoặc cao lỏng.
– Cách dùng, liều dùng: uống 1 thang/ngày, chia đều 2 lần sau ăn sáng chiều, uống ấm.
Châm cứu:
– Châm bổ: Quan nguyên, Khí hải, Túc tam lý, Tam âm giao, Tâm du, Can du, Thận du, Thần môn.
Căn cứ biện chứng luận trị, thầy thuốc gia giảm phương huyệt phù hợp.
– Phương pháp châm: Điện châm.
– Thủy châm: Vitamin nhóm B kết hợp.
Liệu trình: 15 ngày/ 1 liệu trình, chọn từ 5 – 15 huyệt.
Các bệnh lý, triệu chứng kèm theo gây khó chịu có thể kết hợp điều trị thêm bằng châm cứu, xoa bóp, dùng thuốc như : Mất ngủ, đau nhức khớp, đau nhức toàn thân, ho, chóng mặt, đau đầu, khó thở, hụt hơi, hồi hộp, phát ban, rối loạn kinh nguyệt, đau ngực, đau dạ dày, thay đổi vị giác, khứu giác, tiêu chảy…
Khi có các triệu chứng bất thường cần đi khám thầy thuốc để được cho thuốc và các chỉ định không dùng thuốc phù hợp. Không nên tự ý dùng thuốc và điều trị.

TS BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc-Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành Phố Hồ Chí Minh

Theo Y học cổ truyền, món ăn cũng có thể làm thuốc. Cây rau vừa là thực phẩm vừa có thể hỗ trợ cải thiện sức khỏe. Vì kết hợp giữa thức ăn và thuốc nên được gọi là Dược thiện.

Dược thiện thiên về dưỡng sinh, phục hồi, dùng thực phẩm làm chủ, lượng thuốc thường nhỏ, tác dụng chậm, tác dụng phụ cũng ít hơn, nên có thể dùng dài ngày. Dược thiện chính là những sản phẩm ẩm thực mang tính chất trị liệu. Dược thiện chính là tinh hoa của Đông y dùng thực phẩm làm chủ thể, phối cùng với những dược liệu có các tác dụng khác nhau, qua chế biến, đun nấu mà thành. Dược thiện có vị ngon của món ăn, có tác dụng của thuốc, vừa giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, vừa có thể trị bệnh. Người ăn dược thiện vừa được hưởng thụ cảm giác ngon miệng của ẩm thực, và trong sự hưởng thụ đó, sức khỏe được cải thiện, bệnh tật được chữa lành.
Hậu Covid -19 gây ra hàng loạt các triệu chứng cơ thể trong thời gian dài, các triệu chứng này có thể được cải thiện khi sử dụng một số món ăn, một số loại thực phẩm., do đó tùy theo thể trạng và tình trạng bệnh nhân sau khi khỏi bệnh, có thể lựa chọn hoặc phối hợp các loại thực phẩm sau đây:
(1) Còn ớn lạnh sợ lạnh, hay lạnh bụng, đau dạ dày khi ăn đồ sống lạnh (vị hàn), dễ tiêu chảy, sôi lạnh bụng: Gừng, Hành, Canh cải xanh nấu gừng, rau ngò (rau mùi)…
(2) Miệng khô, họng khô, khát nước, nóng bứt rứt: Trà xanh, Đậu đỏ, đậu xanh, Khế , Dưa hấu cả phần vỏ trắng (Tây qua Thúy Y), Sương sâm, nước dừa tươi…
(3) Còn ho, khạc đàm: Lê, Bạch quả, Ô mai, Trần bì, Cải thảo, Tía tô…
(4) Ăn uống không ngon miệng, hay chướng bụng: Sơn tra, Đậu ván, Hoài son, Phục linh, Củ cải, Sa nhân…
(5) Mất ngủ: Tâm sen, nhãn lồng, vông nem…
Nguyên tắc chung: chọn thực phẩm đa dạng về chủng loại, cân bằng, chú trọng bù nước, điện giải. Chú trọng bổ Phế, khai vị, an thần, thông đại tiểu tiện.
Lưu ý: Dược thiện mang tính chất phòng ngừa và hồi phục sức khỏe sau bệnh, cần sử dụng đúng liều lượng, không lạm dụng; hạn chế bổ sung Câu kỷ tử trong trường hợp này vì dễ sinh đàm thấp.
Một số món ăn:
Công thức 1: Cháo Hoài sơn, bí xanh, hạt sen

Thành Phần	Liều lượng
Hoài Sơn	30g
Bí Xanh	20g
Gừng tươi	5g
Hạt sen	20g
Ý dĩ (Bo Bo)	20g

– Công dụng: Kiện Tỳ thấm thấp, Hòa trung an thần.
– Đặc điểm: Thích hợp cho đại đa số người, đặc biệt những người cơ thể suy nhược, dễ bị cảm, tăng cường sức đề kháng , dự phòng bệnh tật.
– Liều lượng: 1 tuần 2 đến 3 lần.

Công thức 2: Hoàng kỳ Hoài sơn hầm gà

Thành phần	Liều lượng
Thịt gà	300 – 500g
Sinh hoàng kỳ	30g
Hoài sơn	15g
Gừng tươi	15g

– Công dụng: Bổ phế ích khí, Kiện Tỳ dưỡng Vị.
– Đặc điểm: Thích hợp cho đại đa số người, những người dễ bị cảm ho, ăn không tiêu, phục hồi sức khỏe, đặc biệt bổ phế khí cho bệnh nhân sau khi khỏi bệnh vẫn còn cảm giác thở ngắn, khó thở, mệt khi gắng sức.
– Liều lượng: 1 tuần 1 lần.

Công thức 3: Cháo Cát căn hạt sen táo đỏ

Thành phần	Liều lượng
Cát căn	30g
Hạt sen	15g
Táo đỏ	5g
Gạo trắng	100g

– Công dụng: Nhuận phế Kiện Tỳ, Dưỡng Tâm an thần.
– Đặc điểm: Thích hợp cho đại đa số người, đặc biệt khí âm lưỡng hư, sau bệnh hay đổ mồ hôi, người nóng bứt rứt, tức nghẹn. Khó thở, khó ngủ, mệt mỏi.
– Liều lượng: 1 tuần 1 lần.

Công thức 4: Chè Lê Bách hợp

Thành phần	Liều lượng
Trái Lê	50g
Bách hợp	20g
Đường phèn	cho vừa đủ

Cho cả lê và bách hợp vào nồi, thêm nước và đun sôi trên lửa to, sau đó cho đường phèn vào nấu cùng. Sau khi nước chè sôi thì hạ nhỏ lửa xuống, đun thêm nửa tiếng nữa thì tắt bếp
– Công dụng: sinh tân trừ phiền giải khát, tư âm, nhuận phế trị ho, thanh nhiệt tá hóa hóa đàm, an thần.
– Đặc điểm: Dùng cho người hậu Covid thường xuyên mất ngủ hoặc những người hay bị ho khạc, đờm nhiều. Tuy nhiên hạn chế dùngđối với những người ho hàn.
– Liều lượng: Tuần 2 – 3 lần.

Đa số người bệnh đều ngại dùng thuốc, đặc biệt là thuốc Đông y bởi so với những món ăn hằng ngày, thuốc khó chấp nhận hơn rất nhiều. Chính vì thế, ở góc độ tâm lý, dược thiện chính là sự kết hợp hoàn hảo để chiều lòng thiên tính của con người: Thích ăn, sợ thuốc mà vẫn đạt được hiệu quả phòng bệnh, chữa bệnh.

TS BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc-Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành Phố Hồ Chí Minh

Virus Sars Covi -2 tấn công vào Phổi và các cơ quan khác, thời gian ảnh hưởng kéo dài, nhiều triệu chứng có tỉ lệ rất cao như mệt mỏi chiếm tỉ lệ đến 58% những người đã nhiễm Covid, các triệu chứng trên hệ thống hô hấp và tim mạch cũng rất nhiều.

Vậy cần làm gì để mau chóng khỏe lại, lướt qua những vấn đề sức khỏe đang tồn tại để có lại cuộc sống sinh hoạt lao động bình thường. Một trong những phương pháp quan trọng, đơn giản có thể tự thực hiện đó là các phương pháp luyện tập. Từ tháng 8, trong thời gian đỉnh dịch, tại Bệnh viện dã chiến số 1 Quận Phú Nhuận, Viện Y dược học dân tộc đã triển khai cho người bệnh luyện tập bài thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng và đặc biệt là bài tập Phất thủ (vẫy tay) đã mang lại sức khỏe, sự lạc quan cho những người bệnh Covid – 19 và cũng đang được hướng dẫn tập luyện cho những người bệnh hậu Covid – 19 tại Viện.
1/ Bài Tập Thở: Phương pháp thở 4 thì của Bs Nguyễn Văn Hưởng
Mỗi lần tập mười hơi thở. Một ngày tập một đến hai lần. Khi chữa bệnh tập nhiều hơn 20 – 40 hơi thở mỗi lần (Tăng huyết áp, hen suyễn…) Để theo dõi đủ 10 hơi thở ta dùng mười ngón tay
– Tác dụng: luyện tổng hợp hô hấp, tuần hoàn và thần kinh; chủ yếu là luyện sự cân bằng hai quá trình hưng phấn và ức chế.
T1 (HÍT VÀO): Hít vào bằng mũi nhẹ êm, hít vào ngực bụng cùng vươn lên, hít vào vừa đủ – vừa căng (80-85%). Hít vào không gắng gượng do quá sức hít vào để tránh đóng thanh quản. Trong quá trình hít vào, để ý sự nâng lên của lồng ngực và bụng thông qua cảm giác tại 2 bàn tay. Nét mặt tươi, thanh thản. – Lưu ý : Hít vào căng vươn đều, không trồi sụt, sức căng vồng nhẹ và lan tỏa đều. Ngực bụng cùng lên một lúc.
T2 (NGƯNG GIỮ HƠI THỞ) : Ngưng thở vào (không đóng thanh quản) khoảng 2 – 3 giây. Co nhẹ cơ đáy chậu (hậu môn) và giữ trong thời gian ngưng thở.
1. Đóng thanh quản, nhốt hơi
2. Gò ngực bụng khi ngưng hơi
Ngưng không thở vào, giữ cho hơi không đi ngược ra. Thanh quản vẫn mở nhưng không tiếp tục cho không khí vào, ra, sức căng trên ngực bụng trước sau căng đều gò tròn, căng và lan tỏa đều.
T3 (THỞ RA): Thả lỏng cơ thắt đáy chậu (hậu môn). Thở ra bằng mũi. Ngay khoảnh khắc tích tắc trước khi thở ra, nhớ kiểm soát xem nụ cười còn hay mất, nếu mất thì hãy nở một nụ cười. Để ý hai bàn tay chằn nhẹ lên ngực – bụng. Để ý đến cảm giác nằng nặng đó. Khi thở ra, để lồng ngực và bụng xẹp xuống một cách nhẹ nhàng tự nhiên – không kềm cũng không thúc (ngực bụng xuống cùng lúc.
T4 (NGƯNG GIỮ HƠI THỞ): Sau khi đã xẹp vừa thì ngưng, không ép thêm nữa (không vắt cạn hoặc hắt hơi), thì ngưng trong vòng 2 – 3 giây (khi đó Tâm Ý vẫn giữ ở hai bàn tay). Giữ trạng thái xẹp này không cho không khí đi vào nhưng thanh quản vẫn mở. Cảm giác toàn thân phẳng dẹp, xẹp, trì nặng trên sàn (như quả bóng hết hơi). Nét mặt thanh thản. – Lưu ý Khi xẹp rồi, giữ độ xẹp đó đúng hiện trạng, không gồng cơ.

Vai trò của tập thở 4 thì:
– Thư giãn cơ bắp: Do hít thở sâu thúc đẩy sự ổn định của cơ cốt lõi và giúp bạn chịu đựng tốt hơn khi tập luyện cường độ cao. Nó thậm chí có thể giúp làm giảm các triệu chứng của căng thẳng, lo âu.
– Tăng lượng Oxy vào tế bào: Khi hít thở sâu và cảm thấy thư thái, oxy sẽ tràn vào từng tế bào trong cơ thể. Điều này làm tăng chức năng của mọi hệ thống trong cơ thể từ đó tăng sự tập trung và sức chịu đựng thể chất.
– Điều chỉnh huyết áp: Khi các cơ giảm căng thẳng, các mạch máu giãn ra và huyết áp trở lại mức bình thường.
– Giải phóng Endorphin: Hít thở sâu kích thích giải phóng endorphin, giúp cải thiện phản ứng căng thẳng và giảm đau. Bằng cách hít thở sâu từ cơ hoành, bạn sẽ kích hoạt hệ thống thần kinh đối giao cảm của cơ thể. Hệ thống này đảo ngược phản ứng căng thẳng bằng cách làm chậm nhịp tim, giảm huyết áp và xoa dịu tâm trí. Với hơi thở sâu, bạn có thể kích hoạt phản ứng thư giãn của cơ thể, một trạng thái bình tĩnh.
2/ Bài Tập Phất Thủ (Vẫy Tay)
Tìm nơi thoáng mát, không khí trong lành. Quần áo mặc rộng rãi. Người thẳng, hai chân dang ra song song ngang vai, các ngón chân bám chặt xuống mặt đất, bụng dưới hơi thóp, ngực hơi thu vào, vai xuôi tự nhiên, hai mắt khép hờ, đầu lưỡi chạm nướu răng trên, tâm hướng về Đan Điền (phía dưới rốn 3 phân).
Cách tập:
Hai cánh tay, bàn tay và các ngón tay duỗi thẳng tự nhiên. Hai cánh tay hơi cong ở khuỷu, đưa hai cánh tay về phía trước đồng thời thở ra. Dùng lực vẩy hai cánh tay ra phía sau đến hết tầm tay trong khi nhíu hậu môn lại và hít vào. Khi hết tầm tay ra phía sau, hai cánh tay theo đà của lực quán tính trở về trước, buông lỏng cơ hậu môn đồng thời thở ra. Sau khi thở ra lại tiếp tục vẩy tay ra phía sau. Một lần hít vào, một lần thở ra là một cái vẫy tay. Làm liên tục nhiều cái. Tối thiểu 500 cái một lần. Mỗi ngày có thể làm hai lần.
Chú ý:
Động tác vẫy tay phải bền bỉ, đều đặn, nhẹ nhàng, linh hoạt. Do đó, không cần dùng sức mạnh để cố vẫy tay ra phía sau mà chỉ dùng sức bình thường tương ứng với nhịp thở điều hòa của cơ thể. Việc nhíu hậu môn và bám các ngón chân xuống đất cũng vậy. Chỉ cần dùng sức vừa phải để bảo đảm thoải mái về tâm lý, dẻo dai về thể lực.

– Chữa bệnh, dưỡng sinh thông qua hoạt hóa các khớp: khi tập vẫy tay chuyển động linh hoạt và liên tục hai khớp vai và khớp cổ tay có công năng hoạt hóa toàn bộ các khớp, qua đó cải thiện lưu thông khí huyết toàn thân cho mục đích chữa bệnh, dưỡng sinh.
– Xoa bóp nội tạng, tăng cường chuyển hóa: Động tác hít thở phối hợp với lắc tay điều hòa và liên tục tác động vào các cơ ngực và thành bụng, nhất là cơ hoành, có tác dụng xoa bóp các nội tạng trong cơ thể, thúc đẩy sự lưu thông khí huyết và tăng cường chức năng của các cơ quan, khai thông những bế tắc , ứ trệ trong kinh mạch và ngũ tạng. Những người tiêu hóa bị đình trệ, ứ tắc sau khi thực hành khoảng 500-700 cái sẽ xảy ra hiện tượng trung tiện, ợ hơi. Bài tập rất hữu ích trong việc chữa các bệnh dạ dày, rối loạn tiêu hóa, hay tắc nghẽn kinh mạch.
– Điều hòa thần kinh giao cảm: Khi tập vẫy, hai xương bả vai sẽ khép mở, như một cái bơm để bơm máu cho não và vùng giao cảm lưng ngực từ đó điều chỉnh nhịp tim và nhịp thở.
– Bài tập giúp Dương giáng, Âm thăng, thông Nhâm – Đốc, tăng cường nội khí.
Động tác hít thở và lắc tay ở phía trên kích hoạt huyệt Bách Hội ở đỉnh đầu và Đại Chùy ổ giữa hai bả vai để thu thiên khí, khai thông. Ở phía dưới, việc nhíu hậu môn và bám các đầu ngón chân xuống mặt đất đã kích thích các huyệt Trường Cường và Hội Âm ở hai bên hậu môn và các tĩnh huyệt ở các đường kinh Âm, mà quan trọng nhất là huyệt Dũng Tuyền ở dưới hai bàn chân. Theo học thuyết kinh lạc, Dương phải giáng và Âm phải làm các đường kinh Dương được khai thông và di dẫn xuống cuối đường kinh ở các đầu ngón chân sẽ tự động kích hoạt những tĩnh huyệt kinh Âm khiến các đường kinh này chạy ngược trở lên – Âm thăng. Đối với các đường kinh Âm khi chạy đến cuối đường kinh ở phía trên sẽ lại kích hoạt các đường kinh Dương đi trở xuống và cứ thế tiếp tục luân lưu tuần hoàn trong cơ thể. Đây chính là một biểu hiện của quy luật Cực dương sinh Âm và cực Âm sinh Dương.

TS BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc-Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành Phố Hồ Chí Minh

Theo kết quả một cuộc khảo sát của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, Covid-19 khiến 63% người 18-24 tuổi lo âu hoặc trầm cảm, 25% số đó dùng chất kích thích nhiều hơn và khoảng 25% nghĩ đến việc tự sát.

Một khảo sát do Bệnh viện Chợ Rẫy thực hiện tại Bệnh viện Hồi sức Covid-19 TP Thủ Đức từ tháng 9 cũng cho thấy 53,3% bệnh nhân tại đây bị rối loạn lo âu, 16,7% stress và 20% trầm cảm. Đặc biệt, những bệnh nhân từng thở HFNC, thở oxy qua mặt nạ, hoặc thở máy, tỷ lệ trầm cảm và rối loạn lo âu lên tới 66,7%. Khoảng 67% bệnh nhân mong muốn được tư vấn, hỗ trợ tâm lý trong điều trị và sau khi xuất viện.
BS Nguyễn Quang Huy – Phụ trách Khoa khám Tâm thần, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 cho biết có 3 nhóm bệnh nhân đến khám sau giãn cách xã hội. Nhóm một là người từng có vấn đề về tâm lý, sức khỏe tâm thần đã điều trị khỏi, hiện tái phát do ảnh hưởng của COVID-19. Nhóm hai là bệnh nhân mới, bị căng thẳng bởi các yếu tố kinh tế xã hội tác động từ đại dịch như phá sản, thất nghiệp, bế tắc trong cuộc sống… Nhóm ba có người thân là F0, hoặc bản thân là F0, chịu nhiều đau thương mất mát sau đại dịch. Đa số bệnh nhân đều bị mất ngủ và lo âu kéo dài. Hầu hết người bệnh bị hồi hộp, mạch đập nhanh, đau dạ dày, mệt mỏi về cơ thể. Đối với tinh thần, bệnh nhân rối loạn cảm xúc, trầm cảm, nặng hơn là có những người tự hủy hoại bản thân và có ý định tự tử. Sau khi thăm khám bác sĩ sẽ căn cứ vào nguyên nhân và dạng rối loạn của bệnh nhân để kê đơn thuốc điều trị theo từng triệu chứng và hướng dẫn họ trị liệu.
Cũng theo BS Huy, căng thẳng tâm lý rất dễ mắc phải nhưng cũng không quá khó để khắc phục nó. Người mắc cố gắng cải thiện, làm những điều tốt nhất ngay khi bắt đầu cảm thấy chán nản, mệt mỏi, thiếu động lực làm việc, hay lo lắng mơ hồ, mất ngủ. Tham gia các hoạt động có lợi cho người gặp vấn đề tâm lý – tâm thần hậu COVID-19: Tập thể dục, yoga; tham gia các hoạt động sáng tạo; đọc, viết và vẽ; ăn đúng, ngủ đủ; duy trì thời gian biểu như bình thường; tăng cường kết nối bằng cách gọi điện, thông qua mạng xã hội… Bản thân cần nghỉ ngơi, thư giãn giải tỏa tâm lý và tìm đến các cơ sở y tế chuyên môn để chẩn đoán, điều trị kịp thời nếu tình trạng ngày một xấu hơn.
Một số phương pháp tự điều chỉnh tâm lý:
– Tập thư giãn, hít thở sâu.
– Sử dụng các loại trà thảo dược như tim sen, hoa hồng, lạc tiên…
– Sử dụng tinh dầu như trà xanh, oải hương xông phòng.
– Ăn uống lành mạnh, điều độ, sử dụng các loại lợi khuẩn.
– Xoa bóp lòng bàn tay, lòng bàn chân (có thể ngân nước ấm trước khi ngủ)
– Ngủ đủ giấc 8 tiếng một ngày, chú ý cần có giấc ngủ trưa. Nghỉ ngơi điều độ.
– Ở nơi có nhiều ánh sáng.
– Tránh xa các thông tin tiêu cực trên mạng xã hội, báo chí, truyền hình, tránh xem các truyện hay phim có tính chất bi thương, gây căng thẳng.
– Tham gia các hoạt động gặp gỡ bạn bè, các hoạt động xã hội, hoạt động phong trào, từ thiện.
– Làm việc khoa học, điều độ.
– Biết buông bỏ, tự an ủi , tự tìm niềm vui, cười nhiều.
– Đi khám tâm lý khi không tự điều chỉnh được, các chuyên gia tâm lý sẽ đánh giá tình trạng tâm lý để có phương án giải quyết cụ thể.
BÀI TẬP THƯ GIÃN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
Kỹ thuật làm thư giãn

1. Tư thế:
* Tư thế nằm: Tư thế nằm là tốt nhất vì tất cả các cơ có thể thư giãn hoàn toàn, chỗ nằm cho êm, người già quen nằm nệm thì nằm nệm, không để cấn đau, đầu cao thấp tùy thói quen.
* Tư thế ngồi: có 3 cách ngồi:
– Ngồi trên ghế tựa lớn đầu bật ngửa trên lưng ghế, hai tay gác lên hai tay ghế, lưng cho sát lưng ghế, chân buông xuôi.
– Ngồi tay lưng không có tựa tay đặt lên đùi, hai chân chấm sát đất làm cho cơ lưng chỉ cần hoạt động tối thiểu để giữ thăng bằng.
– Ngồi theo kiểu “người đánh xe bò” đi đêm khuya, đường dài sẵn sàng ngủ gục: Lưng và đầu cúp xuống tự nhiên (cơ hoạt động tối thiểu để giữ thăng bằng), hai tay đặt trên hai vế chân buông xụi.
2. Thực hiện 3 điều kiện làm thư giãn:
2. 1. Không cho cơ thể tiếp xúc với bên ngoài: Cắt đứt liên hệ ngũ quan:
Nên lựa chỗ tương đối yên tĩnh để tập thư giãn, không có mùi hôi thúi, không có tiếng ồn lắm và cũng không nóng quá hay lạnh quá, nếu nóng quá thì vặn quạt cho vừa, nếu lạnh quá thì ta mặc thêm cho ấm, không để bí hơi quá, phải mở cửa thông gió song tránh gió lùa, quần áo phải rộng; không bó chặt thân, phải nới dây thắt lưng cho khí huyết lưu thông.
Ta nhắm mắt lại, hoặc tốt hơn lấy khăn tay xếp lại để bịt mắt cho ánh sáng không lọt vào gây kích thích. Không để ý nghe tiếng gì, như người công nhân ngủ bên máy đang chạy ầm ầm. Không để ý ngửi mùi gì, lưỡi không nếm vị gì quá mạnh.
2. 2. Ra lệnh thư giãn cho các cơ vân và cơ trơn:
Đầu óc ta thảnh thơi, không nghĩ gì, rồi ta ra lệnh cho hệ thống thần kinh, động vật và thực vật, các cơ vân, cơ trơn đều buông xụi hết. Thư giãn hoàn toàn. Nghỉ ngơi hoàn toàn. Ức chế hoàn toàn.
Ta thư giãn các cơ vân hoàn toàn thì ta có cảm giác nặng, như cảm giác mí mắt nặng lúc buồn ngủ, ngước không lên.
Nếu ta thư giãn được cơ trơn, nhất là cơ trơn của mạch máu, thì các mạch không bị co thắt, mà nở ra, máu chạy rần ra tay chân, có cảm giác nóng. Ta có thể tự kỷ ám thị để giúp thêm cho sự thư giãn: “Tay chân tôi nặng và ấm, toàn thân tôi nặng và ấm”.
2.3. Tập trung ý nghĩ theo dõi hơi thở:
Phần nhiều ý nghĩ của ta rất phân tán, nghĩ việc chồng con cha mẹ, chuyện tình duyên trắc trở… nên người ta thường so sánh ý nghĩ như con bướm bay lượn từ hoa này đến hoa kia, như con khỉ nhảy nhót, phá phách, như con ngựa chạy đủ bốn phương. Để tránh hiện tượng “bướm lượn, tâm viên, ý mã, làm chủ được ý nghĩ”, thì ta nên dùng cách tập trung ý nghĩ vào mục tiêu theo dõi hơi thở, thở cho đều, hít vào thở ra, nghỉ, hít vào, thở ra, nghỉ… Như thế ta sẽ giúp thêm cho việc thư giãn và tập luyện tập trung ý nghĩ, càng ngày càng mạnh lên. Nếu tập trung theo dõi hơi thở mệt rồi thì đổi sang tập trung vào tự kỷ ám thị “nặng” và “ấm”. “Tay chân tôi nặng và ấm, toàn thân tôi nặng và ấm”.
Kiểm tra thư giãn
Trạng thái thư giãn phải có sự chỉ huy chủ động mới đạt được. Chủ động ức chế ngũ quan, chủ động ra lệnh cho các cơ, chủ động tập trung ý vào cơ thể con người làm thư giãn, vậy không nên can thiệp quá thô bạo, quá nhiều người, mà phải kiểm tra nhẹ nhàng đừng làm rối loạn trạng thái thần kinh của người làm thư giãn.
Ta thử xem người làm thư giãn đã đạt được mức độ nào.
a. Mức độ bàn tay và bàn chân: Ta đè bàn tay và bàn chân rồi buông nhanh ra, hoặc hất nhẹ bàn tay và bàn chân xem nó có cưỡng lại hay buông xuôi: Cưỡng lại thì chưa thư giãn, buông xuôi là thư giãn tốt.
b. Mức độ tay và chân: Ta lăn tròn cánh tay và cẳng chân xem cưỡng lại chăng. Ta co tay chân lại và buông xuôi xem nó phản ứng thế nào. Ta đưa lên khỏi giường và buông xuôi xem có sợ đau và cưỡng lại chăng (nên gỡ đồng hồ để cho không sợ bể).
c. Mức độ đầu, mặt và toàn thân: Mặt phải bình thản. Đầu lăn bên này bên kia phải không cưỡng lại. Lăn thân một bên rồi buông xuôi sẽ rớt xuống tự nhiên.
Các cách thử đó sẽ giúp ta đánh giá trình độ thư giãn.
Làm thế nào thử khi không có người khác giúp:
Ta có thể tự đưa tay lên cao, đưa chân lên cao hoặc hất đầu lên rồi buông xuôi. Rớt xuống như một cục đất là thư giãn tốt, còn rớt xuống nhẹ nhàng êm ái là thư giãn chưa tốt.
Ta có thể lăn đầu qua một bên buông xuôi coi nó có trở về tự nhiên không. Ta có thể lăn mình rồi buông xuôi coi nó có trở về một vị trí hợp lý theo quy luật trọng lượng không.
Đưa tay lên là quá trình hưng phấn, buông tay cho rơi xuống tự nhiên là quá trình ức chế. Tập một mình hai quá trình này sẽ đem lại kết quả rất tốt về thư giãn.
Cuối cùng, tinh thần lạc quan, vui vẻ chính là chìa khóa thần kỳ giúp người bệnh hậu Covid -19 vượt qua những tình huống căng thẳng, khó khăn, thử thách trong cuộc sống hàng ngày, từ đó trở nên mạnh mẽ, kiên cường và bình tâm hơn. Thường xuyên luyện tập thư giãn, điều chỉnh lại tâm lý, thái độ sẽ hỗ trợ cải thiện sức khỏe cơ thể, tinh thần để có sức khỏe, nghị lực hơn bước tiếp hành trình của cuộc sống và công việc.
TS BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc-Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành Phố Hồ Chí Minh

I. Hậu Covid -19 Theo Góc Nhìn Y Học Hiện Đại
Theo hướng dẫn NICE về Quản lý triệu chứng COVID-19 kéo dài xuất bản 12/2020, Hội chứng hậu COVID-19 xuất hiện khi các triệu chứng của giai đoạn cấp kéo dài dai dẵng sau 4 tuần kể từ khi triệu chứng đầu tiên khởi phát. Các di chứng này có thể chia thành 4 giai đoạn (pha):
• Giai đoạn Chuyển tiếp: COVID-19 có triệu chứng liên tục nếu những người xuất hiện với các triệu chứng từ 4 đến 5 tuần sau khi bắt đầu COVID-19 cấp tính hoặc
• Pha 1: các triệu chứng sau COVID-19 cấp; kéo dài 5 – 12 tuần sau khi mắc
• Pha 2: triệu chứng hậu COVID-19 kéo dài nếu các triệu chứng của người đó vẫn chưa hết 12 – 24 tuần sau giai đoạn COVID-19 cấp tính.
• Pha 3: di chứng hậu COVID-19 dai dẵng trên 24 tuần sau mắc.

Do Covid 19 là bệnh lý mới, và vấn đề hậu Covid -19 thì lại càng mới nên có ít báo cáo cũng như tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong được báo cáo của Covid-19 khác nhau giữa các quốc gia, gây khó khăn cho việc dự đoán chính xác số lượng bệnh nhân sẽ tiến triển thành Covid – 19 kéo dài. Đồng thời, việc báo cáo chính xác về Covid kéo dài rất phức tạp. Sự khác biệt trong dữ liệu dịch tễ học này có thể là kết quả của một số yếu tố, bao gồm sự khác biệt về dân số cơ sở, độ chính xác của chẩn đoán, hệ thống báo cáo và năng lực của hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Trong một nghiên cứu tổng hợp các bài báo gốc trên LitCOVID và Embase xuất bản trước 1/1/2021 có cỡ mẫu ít nhất 100 bệnh nhân. Trong tổng số 18251 bài báo được tìm thấy có 15 thỏa tiêu chuẩn đầu vào. Ghi nhận trên 47910 bệnh nhân (17-87 tuổi) cho thấy 80% bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 có ít nhất 1 triệu chứng kéo dài. Năm triệu chứng thường gặp nhất là mệt mỏi (58%), đau đầu (44%), rối loạn chú ý (27%), rụng tóc (25%), và khó thở (24%). Các triệu chứng và tỉ lệ xuất hiện:

Tổng hợp cho thấy có khoảng 10 cơ quan trong cơ thể bị ảnh hưởng và có trên 200 triệu chứng có thể được ghi nhận. Không chỉ có triệu chứng trên cơ thể mà còn kèm theo rất nhiều triệu chứng tâm lý. Cũng có rất nhiều kết quả cho thấy nhiều người khi nhiễm Covid – 19 không triệu chứng nhưng sau khi khỏi thì lại xuất hiện nhiều triệu chứng và diễn tiến nặng. Khoảng 1/3 số người nhiễm Covid có thể có triệu chứng hậu Covid -19. Như vậy, Covid – 19 để lại một gánh nặng rất lớn cho Thành phố Hồ Chí Minh ngay cả khi đỉnh dịch đi qua và số người nhiễm ngày càng giảm.
II. Hậu Covid – 19 Theo Góc Nhìn Y Học Cổ Truyền.
COVID – 19 theo Y học cổ truyền là bệnh lý Phục tà, sau khi virus nhiễm vào cơ thể sẽ có thời gian ủ bệnh, ảnh hưởng đến cơ thể, tác động chính lên tạng Phế, Tỳ thậm chí là tạng Thận, thường gây triệu chứng Khí suy. Sau khi khỏi bệnh, cơ thể vẫn còn suy nhược vì vậy vẫn còn các hội chứng tạng phủ kèm theo.
Các thể lâm sàng của Hậu covid 19 theo hướng dẫn 4539 của Bộ Y tế “Hướng dẫn tạm thòi sử dụng y dược cổ truyền để phòng, chống dịch COVID-19” nhận định bao gồm Thể phế tỳ khí suy, thể khí âm lưỡng hư, thể khí hư huyết ứ, thể khí huyết hư.
Khí suy là tổ hợp của nhiều triệu chứng: mệt mỏi, hụt hơi, tiếng nói nhỏ yếu, vừa nói vừa thở, triệu chứng sẽ nặng lên khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi.
Với thể Phế tỳ khí hư ngoài triệu chứng Khí suy nói chung thì triệu chứng nổi bật là rối loạn tiêu hóa như ăn không ngon miệng, hay đầy bụng, hay tiêu chảy, trong phân có lẫn thức ăn…
Với thể Khí âm lưỡng hư kèm theo triệu chứng Khí suy là người hay nóng, bứt rứt, khó ngủ, họng khô..
Thể Khí hư huyết ứ ngoài suy nhược do Khí suy, người bệnh sẽ kèm các triệu chứng đau nhức như đau đầu, đau nặng ngực, đau cơ khớp..
Thể Khí huyết hư thì kết hợp triệu chứng suy nhược do khí suy là suy nhược do huyết ứ, người bệnh sẽ thêm các triệu chứng như da xanh , nhợt nhạt, hay hoa mắt chóng mặt, huyết áp thấp…
Như vậy với Y học cổ truyền, người bệnh có triệu chứng chung là suy nhược do khí suy, tạng phủ bị ảnh hưởng nhiều nhất là Phế, nên việc bồi dưỡng, nâng cao thể trạng là ưu thế và sở trường của Y học cổ truyền.
Các phương pháp điều trị Y học cổ truyền là các phương pháp tổng thể bao gồm phòng ngừa, điều trị và nâng cao thể trạng.
Tại Viện Y dược học dân tộc, sử dụng giải pháp tổng thể là liệu pháp 4T
– T1: Tâm lý – Thư giãn: Sử dụng bài tập thư giãn, trong trường hợp stress nhiều, không thể tự điều chỉnh sẽ được khám, tư vấn và can thiệp bởi tổ Tâm lý lâm sàng kết hợp với các chuyên gia Khoa Tâm lý Đại học Xã hội và Nhân văn.
– T2: Tập luyện: Kết hợp tập thở với các bài tập đơn giản sẽ giúp tăng cường lượng Oxy vào Phổi, tăng cường vận động cơ bắp, gân cốt để tăng cường sức khỏe. Bài tập Phất thủ (vậy tay) là bài tập đơn giản ngoài việc giúp giãn xương khớp, còn kích thích giao cảm vùng lưng ngực và cổ, giúp tăng cường bơm máu đến Tim Phổi Não. Bài tập thở 4 thì của BS Nguyễn Văn Hưởng giúp tăng cường nồng độ Oxy trong máu tăng cường nở các Phế nang đã bị xẹp trong khi nhiễm Covid – 19.
– T3: Thức ăn – Thực dưỡng: “Cây rau làm thuốc” Các loại thức ăn ngoài việc cung cấp năng lượng cũng là những loại thuốc có công dụng hỗ trợ sức khỏe và cải thiện các triệu chứng, nhưng nếu không dùng đúng cách cũng phản tác dụng. Các vị thuốc kết hợp trong các món ăn sẽ giúp chữa bệnh mà cũng làm cho việc dùng thuốc trở nên không “Đắng” mà lại ngon.
– T4: trị liệu gồm có dùng thuốc và không dùng thuốc như châm cứu, xoa bóp, thủy châm… vừa nâng cao thể trạng vừa cải thiện và chữa khỏi các triệu chứng như đau nhức, mệt mỏi, khó thở, đau ngực, hồi hộp, mất ngủ…
Với sở trường bồi dưỡng cơ thể, phòng và trị bệnh một cách toàn diện do phối hợp cùng lúc nhiều phương pháp, Y học cổ truyền vừa thân thiện, vừa đơn giản dễ tiếp cận có nhiều ưu thế trong điều trị Hậu Covid -19 để mang lại sức khỏe, chất lượng cuộc sống tốt hơn cho người dân Việt nam và Thành phố Hồ Chí Minh.

TS BS Trương Thị Ngọc Lan – Phó Viện trưởng Viện Y dược học dân tộc-Phó Chủ tịch Hội Đông y Thành Phố Hồ Chí Minh